n (123)

m

uzyskali, każdy dla siebie, zwolnienie od wszystkich ceł i nie było to już odtąd kwestionowane²⁴⁵. W Hiszpanii zwolnienie posła od wszelkich opłat celnych opierało się na ustawie wydanej jeszcze w latach trzydziestych XV w. przez króla Kastylii Jana²⁴⁶. (W XVII w., co prawda, wobec licznych nadużyć, król Hiszpanii w zamian za rezygnację z owych nieograniczonych przywilejów celnych wypłacał każdemu z ambasadorów dużą na owe czasy kwotę 16 000 franków rocznie¹). W Austrii rozporządzenie cesarskie o cłach z 1 marca 1681 r. wyjmuje spod swoich postanowień ambasadorów akredytowanych przy cesarzu, o ile oświadczą², że przewożone rzeczy osobiście do nich należą³.

Wręcz przeciwne stanowisko zajmowała Wenecja, która np. w r. 1636 ambasadorowi angielskiemu Feildingowi odmówiła zwolnienia od cła nawet win przywożonych dla własnej konsumpcji⁴, a w XVIII w. przez pewien czas i Rosja. Caryca Elżbieta Piętrowna w deklaracji z r. 1747 oświadczyła mianowicie, że posłowie nie będą korzystali z żadnych przywilejów celnych⁵. Ale już w r. 1762 nota okrężna cara Piotra III powiadomiła posłów, że będzie im odtąd przysługiwało zwolnienie od wszystkich ceł, co więcej, że zwróci im się do pewnej wysokości opłaty, jakie uiścili poprzednio⁶.

Widocznie więc w połowie XVIII w. nie można było całkowicie odmawiać posłom przywilejów celnych bez narażenia się na retorsje, gdyż nimi to zapewne tłumaczy się skwapliwość, z jaką Rosja zaoferowała posłom zwrot opłat już uiszczonych. Jakoż wszystkie przepisy pozostałych państw udzielają posłom jakiegoś przywileju celnego, tylko jednak w określonych ramach. Tak więc holenderskie Stany Generalne w dwu rezolucjach (z r. 1730 i 1746) przyznają obcym posłom zwolnienie od należności celnych za artykuły konsumpcyjne, które będą przez nich spożyte w czasie pobytu w Holandii⁷. Podobna jest praktyka francuska, gdzie w r. 1686 ambasador angielski William Tumbull dowiaduje się ze zdumieniem, że musi zapłacić cło od przywiezionych do Francji ozdobnych tkanin⁸, a jeszcze w XVIII w. wymienia się wśród przywilejów posła zwolnienie od cła tylko artykułów konsumpcyjnych, niezbędnych dla utrzymania jego domu⁹.

Niektóre przepisy ograniczają przywilej tylko do okresu przesiedlenia. W Szwecji od r. 1671²⁵⁶, a w Saksonii od r. 1748²⁵⁷ przywilej obejmuje tylko te rzeczy, które poseł przywozi obejmując placówkę. W drugiej połowie XVIII w. przyjmuje się nieraz domniemanie, że do ekwipunku przesiedlenia należy też wszystko, co poseł

przywiózł lub sprowadził w ciągu pewnego czasu od objęcia placówki. Przepisy szwedzkie²⁵⁸ i duńskie²⁵⁹ ustalają ten okres na sześć miesięcy, pruskie²⁶⁰ — na rok od dnia przybycia do stolicy państwa przyjmującego. Ponadto, wartość celna przywożonych rzeczy nie może przekraczać pewnej kwoty, różnicowanej w zależności od rangi posła²⁶¹. Nie każdy jednak rodzaj rzeczy można wwieźć. Wykluczone są surowce i półfabrykaty; przepisy pruskie zaś zawierają całą listę artykułów, których wwóz jest w ogóle zakazany. Należą do nich różne artykuły galanteryjne, odzież z kosztowniejszych materiałów, a nawet cukier.

Przywilej bezcłowego przywozu obejmuje wyłącznie rzeczy przeznaczone do użytku osobistego i jest przywilejem tylko samego posła. Niektóre z przepisów — mianowicie saskie, holenderskie i rosyjskie — wysuwają zastrzeżenie wzajemności²⁶².

Nie jest rzeczą całkowicie jasną, czy bagaże poselskie uważano za wolne od rewizji. Nawet dla Vattela była to kwestia uprzejmości, a nie prawa²⁶³. W krajach katolickich obawiano się przywozu protestanckich książek i np. w r. 1561 pod tym kątem przetrząśnięto w Hiszpanii bagaż ambasadora angielskiego Thomasa Chalo-nera. Protestu ambasadora nie poparła jakoby wtedy własna jego królowa, Elżbieta²⁶⁴. Ale gdy w r. 1612 ambasador hiszpański w Londynie skarży się lordowi Nort-hamptonowi na zrewidowanie swego bagażu, otrzymuje odpowiedź, że nie zorientowano się widocznie, iż bagaż należy do ambasadora²⁶⁵. Troskliwość, z jaką każdą sztukę bagażu oznaczano herbem ambasadora, wskazywałaby, że dawało to szansę bardziej kurtuazyjnego potraktowania²⁶⁶, choć zapewne nie ten tylko wzgląd grał tu rolę. Gdy w r. 1708 celnicy weneccy zrewidowali bagaż ambasadora angielskiego, lorda Manchester, okazało się, że zaszła ukartowana przez domowników ambasadora, bez jego wiedzy, próba przemytu. Skoro jednak ambasador zaprotestował przeciw rewizji, potępiając zresztą postępek swoich sług, władze weneckie nie tylko zdezawuowały celników, ale surowo ich ukarały²⁶⁷. f Tak stosunkowo obfite przepisy celne nie zwalniają posłów od rewizji; wzmiankę o niej zawierają zresztą tylko przepisy szwedzkie. Przewidują one, że rewizja rzeczy, które poseł sam przywozi, odbywa się w jego rezydencji, za to takich, które zostaną sprowadzone dopiero później, na komorze celnej.

²⁵⁸ Rozporządzenie z 2 XI 1766 — tamże, I, 360 n.; rozporządzenie z 9 VII 1770 — n, 387 n.

²³⁹ Regulamin z 19 IV 1771 — tamże, H, 384 n.

²⁶⁰    Rozporządzenie z r. 1787 (bez dokładnej daty) — tamże, I, 365 n.

²⁶¹    Np. w świetle przepisów pruskich maksimum takie wynosiło 1000 talarów dla rezydenta i chargi'd'affaires, 2000 dla posła wyższej klasy; wg przepisów duńskich: 500 skudów dla rezydenta i chargi d'affaires, 1000 dla ministra pełnomocnego i posła nadzwyczajnego, 1500 dla ambasadora.

²⁶²    Stany Holandii podkreśliły to w rezolucji z 28 VI 1749 — (G. F.) Martens AGV, I, 351.

²⁶³    Vattel, IV, Vn, § 105.

²⁶⁴    Tak Wicąuefort, I, XXVIII (513), a za nim Vattel, jw.

²⁶⁵    Adair, 95-96.

²⁴⁴ Tamże, 96-97 (w związku z relacją z r. 1634 Thomasa Raymonda, sekretarza ambasadora angielskiego w Wenecji).

²⁴⁷ (Ch.) Martens CC, L 366 n.

\

1

²⁴⁵ Adair, 95 n.

2

²⁴⁴ (G. F.) Martens AGV, U, 353 n. (Zbiór praw państwa, ks. IX, tyt. XXXI, ustawa IV).

3

²⁴⁷ Flassan, IV, 26.    ²⁴⁸ Wg rozporządzenia z 26 I 1689 — pisemnie.

4

²⁴⁹ (G. F.) Martens AGV, U, 390 n. ²⁵⁰ Adair, 96.

5

(G. F.) Martens AGV, I, 362.    ⁶ Tamże, 363.

6

²⁵³    Tamże, 348 n. ⁸ Adair, 97.

7

²⁹⁵ Rćal, 106.

8

   Rozporządzenie z 16 YTO 1671 — (G. F.) Martens AGV, D, 385-386.

9

²⁵⁷ Rezolucja z 26 I 1748 — tamże, I, 377.