Obraz!7

Zauważmy mechanizm publicznej ₍₎

stanawiamy się usilnie nad genezą dramatu ^ar«^u^en_tll

o genezie publiczności. Stają się nu, świadkowie u ^{3 nic}

rżenia, zwłaszcza kiedy jest ono zaplanowane i * ^publ,czⁿego ^

wywrzeć na kimś wrażenie.

Cala późniejsza refleksja literacka

aby

^yrcŻyscro_Wa^-

szarze — rezygnuje z formy dialogu, oddaje pcreonif^.^^ wi. Śmierć bywa jeszcze cytowana:    ^acj<? ^f°lkloro.

Ta śmierć jadowita, Ani cię zapyta Chcesz umrzeć.

Albo. co mi chcesz dać. A będę folgować.

(Pieśń nowa o nieuchronnym na życie ludzkie nieprzyjacielu w. 33-37: Sokolski I988a, s 57)

nig.

Ale to tylko pozornie mowa niezależna, przecież Śmierć dy nie pytała ani nie zapraszała do przekupstwa, tak więc to ml prozopopeja. Po niej mamy już tylko zjawę:

Już mnie głowa boli, śmierć za piecem stoji. z kosą się uwija, nikogo mc mija clowieka

(Pieśń o śmierci. Kolberg Lud. ! 20 . > 135)

Podobne ujęcie zaświadcza ulotny druk Pieśni no\vej-o niemytej'śmierci z XVII w. (Sokolski 1988a, s. 55):

Już mię głowa boli. Śmierć za drzwiami stoi

Z zalabastrem ostrym Nade mną ubogim C /łowickiem, (w. 56-60)

Wyraźnie już słabnącą personifikację znajdujemy u Kochanowskiego (Psalm 22):

By dobrze stała śmierć tuż przede mną,

Bać się nie będę. bo Pan mój ze mną.

Ta śmierć już milczy. Poezja artystyczna nic musi bowiem nauczać o sprawach dla każdego oczywistych, i ogranicza się <1° lirycznego monologu o rzeczach, które po prostu wiemy:

Jako z pędem na dół wali / Wiatr skalę, którą obali.

Tak się nasze przerywają / Lata. kiedy koniec mają.

Jako z cięciwy wypada / Strzała, a wicher nią włada,

Tak nas, tak nasze nadzieje / Śmierć wespół / prochem rozw ieje.

(Sz. Zimorowic. Roksolanki. Ilalcydis)

vid z Mirzyńca jest najpewniej skryptorem, ale ten kano-^ niogł być też autorem jako człowiek wykształcony, magi-wyzwolonych, spokrewniony blisko z wybitnymi intelek-*^,_jego brat stryjeczny Arnolf, kanonik płocki, gnieźnieński był kilkakroć rektorem Akademii Krakowskiej (PSB t. 21,

' o6°l27)J^eg° ^str*i ^{zaś Miko,a}-i' ^który także studiował w Krako-V_a ponadto w Rzymie i Bolonii (doktor dekretów), od 1445 r. tvnieźbył kanonikiem płockim, od 1464 członek rady książęcej, ^krotny administrator diecezji, przede wszystkim zaś „wybitny Hbiiofil" którego księgozbiór, obejmujący nasz kodeks, po śmierci ,1475) trafił do biblioteki kapitulnej, cieszącej się wcześniej jego tro-sJciiuością. Dawid odziedziczył po stryju dom w Płocku.

Pewne ślady w narracji wskazują na związek tekstu ze środowiskiem szkolnym. Śmierć wzywa mistrza Polikarpa do odpowiedzi jak nauczyciel ucznia:

Wstań, mistrzu, odpowiedz, jcstli umiesz!

Za(!i] po polsku me rozumiesz?

•Snąc a Sortcs (Sokrates) nie pomoże, / Przelęknąicś się. niebożc!

Już odctchm. nieboraku. Mow ze mną, ubogi żaku.

Nie boj się ilzis mojej szkoły, / Nic dam ci czyść epistoły, (w. 81-88)

( ała rozmowa ma zresztą cel dydaktyczny: magister występuje w roli ucznia zadającego „miłej Śmierci" kolejne pytania, jak ¹⁰ bywa w najróżniejszych średniowiecznych podręcznikach, a co stosują inni autorzy dzieł literackich. Skuteczność takiego zabiegu wzmocniona jest trafnym metodycznie przeniesieniem wiedzy ogól-^nc’j. przekazanej w początkowych odpowiedziach, na pole doświadczeń osobistych. Zapoznawszy się z brawurowo wykonanym tańcem śmierci (w. 156-240), i upewniwszy się, że Śmierć nie zawaha się pr/cd wybiciem wszystkich ludzi, na których jej wcale nie zależy (w. 250-294), Polikarp pyta o możliwe lekarstwa, gdy zaś słyszy.

*•* „przeciw śmirtclnej szkodzie / Nic znajdzie ziela w ogrodzie"

(w. 315-316; W3277: Contra vim mortis non est medicamen in hortis, w.), zadaje pytanie osobiste:

Mogł-li bvch się skryć przed tobą.

(idy hych się w ziemi chowa! / Albo twardo zamurował?

/_al, bycłi uszedł twej mocy. / Gdy byeh strzegł we dnie i w nocy? (w. 350-354)

349