Obraz (23)

-    To bardzo jasne.

-    Więc jaki jest początek przemiany przywódcy w dyktatora? Czy nie jasna rzecz, że to zachodzi wtedy, gdy przywódca zacznie postępować tak, jak w tej bajce, którą opowiadają w Arkadii koło świątyni Zeusa Lykejskśego?

-    Co za bajka? - powiada.

-    Że kto skosztował ludzkich wnętrzności, które się wyjątkowo zamieszały pomiędzy wnętrzności innych ofiar, ten musi stać się wilkiem. N i e E słyszałeś tego opowiadania?

-    Słyszałem.

-    Więc czy nie tak samo i każdy przywódca ludu, któremu lud bezwzględnie ufa, jeżeli się nie powstrzyma od krwi bratniej, ale niesprawiedliwie skargi wnosi, jak oni to lubią, i ludzi do sądów wlecze, i tam się wala krwią, bo życie człowiekowi odbiera, językiem i ustami bezbożnymi kosztuje bratniej krwi, bierze na siebie czyjeś wygnanie i śmierć, a z daleka pokazuje 566 umorzenie długów i nowy rozdział gruntów - cóż takiemu potem nieuchronnie zostaje innego jak albo zginąć z ręki wrogów, albo sięgnąć po dyktaturę

i stać się z człowieka wilkiem?

-    Musi tak być, nieuchronnie - powiada.

-    Więc ten - dodałem - stanie na czele ruchu przeciwko klasom posiadającym.

-    Ten.

-    A jeśliby poszedł na wygnanie i wrócił po zgnieceniu oporu wrogów, to B czyż nie wróci jako gotowy dyktator? 276

17

Dyktator na początku swoich rządów stara się o popularność, jest ludzki, łagodny i obiecuje złote góry prywatnie i publicznie. W polityce zewnętrznej zmierza do aneksji i do wojen zaborczych, aby zyskać władzę nad wojskiem i być potrzebnym w roli wodza, a pozbyć się przeciwników przy sposobności. Na wewnątrz przykręca śrubę podatkową i tępi bezwzględnie wszelką opozycję z pomocą organów śledczych. Ofiarą padają ludzie co najbardziej ideowi, odważni, otwarci, a otaczają go coraz liczniej figury ciemne, płatne, do których musi się uciekać, choć i do nich nie może mieć zaufania.

-    Jasna rzecz.

-    A jeżeliby go nie mogli wygnać, ani uśmiercić z pomocą skargi o zdradę stanu., to dybią na jego życie i starają się sprzątnąć go po cichu.

-    Tak bywa - powiedział.

-    Potem ci, którzy już tak wysoko zaszli, wyszukują sobie ten dobrze znany postulat dyktatorski; domagają się od ludu jakiejś straży przybocznej, aby życie orędownika ludu nie było narażone.

C -1 bardzo - powiada.

-    Więc oni mu straż dają, uważam, bojąc się o niego, a nie bojąc się o siebie samych.

-1 bardzo.

-    Nieprawdaż, kiedy to widzi człowiek majętny, na którym z tego powodu ciąży zarzut, że jest wrogiem ludu, wtedy on, przyjacielu, w myśl owej wyroczni, którą Krezus otrzymał,

nad żwirowiska Hermosa

Zmyka czym prędzej i wcaie nie wstydzi się swego tchórzostwa.

-    Zapewne - powiada - bo nie miałby już możności wstydzić się go drugi raz.

-    A którego złapią - dodałem - tego śmierć czeka.

-    Z konieczności.

-    A ten przywódca sam, jasna rzecz, że nie leży w całej swojej wielkości