psychologia religii9

11

wość psychiczna jest podniesiona, czy obniżona. Pojęcie odmienne stany świadomości, z uwagi na brak w nim aspektu wartościującego, dobrze pasuje do kontekstu naukowego. Niejakie kłopoty powoduje jednak fakt, że jest to pojęcie bsrdzc szerokie^ i nie zawierające żadnych informacji o genezie i funkcji tych stanów. Tak więc istnieje stała potrzeba klasyfikacji i precyzacji stanów ekstatycznych.

Na podstawie powyższego przeglądu możemy stwierdzić, że zjawisko ekstazy wywołuje zmianę w aktywności psychicznej człowieka, powodując zmianę w jego sposobie interpretacji otaczającej rzeczywistości i włas nej osoby. Różne religie i kultury rozmaicie interpretują odmienne stany świadomości. W pracy tej pojęcia trans, ekstaza oraz odmienne stany świadomości będą używane zamiennie. Opętanie natomiast wymaga zastosowania jeszcze jednego kryterium: odmienny stan świadomości musi tu otrzymać szczególną interpretację z kultury, w której żyje jednostka. Pojęcie mistycyzm, pomimo swej szerokości, nie podkreśla zmian w świadomości. Natomiast hipnoza jest podobna do badanego przeze mnie z jawi oka i^Jest terminem dość popularnym w świecie naukowym. Ponieważ jednak, gdyby włączyć do naszej dyskusji również badania nad hipnozą, zbyt daleko odbieglibyśmy od jej głównego przedmiotu, dlatego zagadnienie to pomijam. Jedynie w ostatniej części pracy zarysowywuję pewien związek badań nad odmiennymi stanami świadomości w powiązaniu z wynikami badań nad hipnozą*

2. Wcześniejsze badania w XX wieku

Po krótkim przeglądzie sposobów rozumienia pojęcia ekstazy i związanych z nic terminów, poświęćmy naszą uwagę literaturze przedmiotu. Literaturę tę można, w zależności od rodzaju badań, na które zwrócimy uwagę, podzielić na dwie kategorie. Istnieje więc firupą P^{raŁ Q} $^hRZ rakterze opisowym, poświęconym relacjom na temat omawianych zjawisk, z którymi autorzy się kiedyś zetknęli - w pracach tych brak prób wyjaśniania tych zjawisk. Druga grupa prac~aą~natbmiasi na a&juJfceore-, tyczne wyjaśnienie stanów ekstatycznych. Wyjaśnienia te i stosowana w nich terminologia dają^-się podzielić na dwie grupy. Będą to więc, po pierwsze, próby porćwnywania^pojęcia ekstazy z terminami zaczerpnie tymi z psychiatriami, próba włączenia jej do klasyfikacji stanów psychicznych. Po drugie zaś, będą to badania prowadzone z punktu widzenia antropologii i psychologii społecznej. W swoim artykule nie będę się zajmował tymi badani ad, które mają głównie charakter deskryptywny, skoncentruję się natomiast na tych, w których występuje pewna próba interpretacji tego zjawiska z określonej perspektywy teoretycznej•