s 70 71

epickich, ,|ak Już o tym była mowa, odpowiednio dobrane fragmenty Mady i Odysei, Orały na, Tan Tadeusz i Inne poematy mogą poruszyć ich wyobraźnię i uc/.ncia. Obok poematów bohaterskich o charakterze epickim silnie przemawiaj!) do dzieci również, krótsze utwory poetyckie, które mówi.) o sprawach ludzkich, ludzkich uczuciach i przeżyciach nic w formie oderwanej, lecz poprzez ukazanie radości czy cierpienia konkretnego człowieka. Są pewne wiersze, które nigdy nic zrobią takiego wrażenia, jak w tym wieku. Niedanie ich dzieciom oznaczałoby bezpowrotnie straconą okazje. Należą do nich Treny Kochanowskiego, obrazki Konopnickiej, Ojciec zutttnnilonych Słowackiego, niektóre Ballady Mickiewicza, wiersze Lenartowicza i Syrokomli, Maraton Ujejskiego. Później przyjdzie czas tta rozważanie ich.budowy, analizę formy poetyckiej. W tym wieku przeżywa sic wiersze bezpośrednio, poddając sic zawartym w nich obrazom.

Nie tylko jednak momenty fabularne przemawiają do dzieci, lecz I nustro-jnwo-iiczuclowo. Wiemy, jak czaruje młodych słuchaczy wiersz Staffa Deszcz jesienny, jak fascynował nas w dzieciństwie Anioł Tański Tetmajera, czy Hymn o zachodzie słońca Słowackiego. Przemawia tu do dzieci magia słowa, zachwycają sic samym wierszem, jego melodią i dźwięcznością, obrazy natomiast przepływają jak mglisty akompaniament, nic zawsze konkretyzując sic w wyraźne zarysy.

Starsze dzieci przejawiają również zamiłowanie do aforyzmów, do pięknego, poetyckiego formułowania mądrych myśli. Czasem jak widzieliśmy przeczytany aforyzm wywiera tak silne wrażenie, żc zostaje uznany za dewizę życiową. „I nigdy sic nie ugiął mój pióropusz biały", „Okazać gniew, lecz nigdy Izy", „Miej serce i pntrzaj w serce" zapadają głęboko w psychikę i odzywają sic nieraz w trudnych okolicznościach, dodając sity do walki, jak stwierdził niejeden Wlezień obozów hitlerowskich, którego w ciężkich chwilach podnosiły na duchu i chroniły od załamania. Nowy wybór pięknych myśli spotkałby sic na pewno z gorącym przyjęciem ze strony młodzieży.

W doborze ulubionych wierszy ogromną rolę odgrywa ich forma. Dzieci zdecydowanie wolą poezję dawną dzięki jej większej prostocie, większemu spokojowi w zakresie strofiki, większej zrozumiałości. Oczywiście, mowa tu o poezji niezbyt dawnej, której słownictwo i składnia nie sprawiają trudności. Wiek XIX zdaje się najbardziej odpowiadać dzieciom. Poezja współczesna jest dla nich nu ogól zbyt trudna. „Nic lubię wierszy obecnych dziko pisane" mówi uczennica kl. VII. ..Dziko'* bo układ ich jest niespokojny, często pozbawiony strof, bo pełno w nich metafor i skrótów intelektualnych, które trudno zrozumieć komuś, kto np. zwrot „ojciec chich czarny wykuwa miotem" (z W piwnicznej izbie Konopnickiej) rozumie jako kruszenie młotkiem zbyt czerstwego chicha.

A jednak ważno jest „oswajanie" młodzieży z nową poezją, kształtowanie nawyków kulturalnych, związanych z przyjmowaniem nowych form, obcych tradycjom. Ułatwi to dzieciom późniejszy kontakt ze współczesną kulturą.

Spośród poetów współczesnych dzieci wybierają tych, którzy pełnie 111 til bogactwo środków umiej;) połączyć z prostotą: Broniewskiego, Staffa, liiwlmn, Majakowskiego. Wybór leli pada na nnj wy hi (niej szych, bo przecież, i .1 mówi Gorki, „prostotę i jasność stylu osiąga sle nie drogą obniżenia Wi|fto%d literackiej, ale poprzez prawdziwe mistrzostwo*'.

t /asem nieoczekiwanie przemówi do niektórych Gałczyński, gdyż |rn hnrtlzo nowoczesny poeta ma dar orzekania aurą swych wierszy nawet tych, którzy go tylko w niewielkiej mler/c pojmują.

Starajmy sic, aby Wiersze wybitnych poetów współczesnych dotarły do iąk dzieci. Większość z nieb znajdzie w tych zbiorach poezji coś, co je w/m /y, czasem nawet porwie i zachwyci.

lo nic, że nie wszystko zrozumieją. Ufajmy dzieciom. Jest w nich »/HM m wielka mądrość serca i podświadome odczucie artyzmu.

♦ ♦

•

Często około szesnastego roku życia poezja spada na młodego człowieka )ni ulewa wiosenna. Wiersze pulsują zgodnie z rytmem młodzieńczej krwi, tuifą kochać i nienawidzić, budzą zachwyt, unoszą, wzywają do czynu. (.Otworzył mi sic świat jakichś całkiem nowych doznań, rozkoszy i zachwytów pisał Tuwim wspominając swą młodość. Nic wstydzą się przyznać, h mi się na Izy zbiera, gdy przypominam sobie daleką i z trudem uchwytną UMK tego szczęścia i olśnienia, jakim dzięki wierszom Staffa stało się wtargniecie l iryki do mego życia" •).

I nie tylko wielcy poeci przeżywają w tym wieku zachwyt i olśnienie p.<i *]q. Każdy, kogo to olśnienie nawiedzi, prawdopodobnie znajdzie drogę do czystycli źródeł poezji. Młodszym dzieciom trzeba pomóc. Poezja da Iiii wiele szlachetnych przeżyć, każe ich sercom bić żywo i gorąco, i sprawi, tv dziecko stanic się pełnym zachwytu i miłości synem naszej mówiąc •Iowami poety „pięknej ojczyzny    polszczyzny".••)

•| l uwiiii J. Stafl; j. w.

Iwwiin J. y.ielc/l Pantatjn słowotwórcza. Ze zbioru TtcU gorefato.