S Górski Metodyka Resocjalizacji (55)

informuje go jaki stosunek nagród do kosztów jest dlo niego jeszcze opłacalny. Interakcje powyżej tego poziomu sq oceniane przez jednostkę jako dodatnie, zaś poniżej - jako ujemne.

Przykładem funkcjonowania przedstawionego mechanizmu może być sytuacja, w której ktoś zmienia miejsce zatrudnienia ze względu na to, że bilans jego interakcji z przełożonymi i współpracownikami jest ujemny. Wynik tych interakcji znajduje się poniżej poziomu porównań tej osoby. Sytuacja tego rodzaju staje się nie do zniesienia, w wyniku czego człowiek zmienia miejsce pracy.

Wchodzqc więc w kontakty z podopiecznymi, wychowawca w pełni powinien być świadomy działania opisanych praw zachowania się ludzi w interakcjach.

Ale jak wspomniano, interakcje można wyjaśnić także w kategoriach procesów poznowczych. Chodzi mianowicie o to, że zachowanie się człowieka wobec partnera interakcji zależy od tego, jak on osobę tę spostrzega. O tym zaś decyduję oczekiwania jednostki wobec partnera.

Wszyscy ludzie przejawiają, w stosunku do innych różne oczekiwania, co do ich zachowania się w pewnych sytuacjach, np. wychowawca oczekuje od wychowanka określonych zachowań, a także wychowanek ma pewne oczekiwania wobec wychowawcy. Oczekiwania takie niejednokrotnie sq rezultatem norm społecznych, np. istnieje norma obyczajowa, mówięca że w sytuacjach wychowawczych podopieczny rozmawia z wychowawcę stojęc, przez co okazuje mu swój szacunek. Zatem wychowawca obserwujęc zachowanie danego wychowanka w takiej sytuacji, porównuje je ze wspomnianq normę i ocenia, czy jest ono z nię zgodne, czy też nie.' Inne oczekiwania więżę się z rolami społecznymi, np. zawodowymi. rodzinnymi itd.

Wiele oczekiwań wynika z posiadanych przez ludzi wyobrażeń o pewnych stanach rzeczy. Wyobrażenia te noszę nazwę stereotypów. Należę do nich m.in. takie przekonania, jak np. „ludzie noszęcy okulary sq mq-drzejsi od innych", czy „osoby z niskim czołem sq mało inteligentne" itp. Ludzie oczekuję, że zachowanie spotykanych osób będzie zgodne z tego rodzaju stereotypami.

\

Zachowania partnerów interakcji jesteśmy skłonni po-ównywać także z naszymi postawami społecznymi, które ównież stanowię ważne źródło oczekiwań wobec innych udzi.

Porównanie i ocena zgodności zachowania partnera nterakcji z posiadanymi oczekiwaniami (poznawcze elementy postaw) wywołujq pozytywne lub negatywie ustosunkowanie się jednostki do innych uczestników stosunku interpersonalnego.

Ludzie nawiqzujq kontakty interpersonalne na zasa-lach obydwu przedstawionych mechanizmów. Partnera-ni w tych stosunkach sq także osoby znaczqce, tzn. ta-ie, które jednostka uważa za bliskie sobie pod różny-ii względami, wobec których przejawia przyjazne posta-zy i w których dostrzega jakieś cenne dla siebie wła-ciwości. Kontakty jednostki z osobami tej kategorii w naczny sposób modyfikuję jej zachowania. Partnerzy nterakcji przejawiajęc wzajemnie pewne oczekiwania, ednocześnie zachowuję się zgodnie z oczekiwaniami łrugiej osoby i to nawet wówczas, gdy zachowania te q im obojętne lub przykre. Sqdzq bowiem, że własne łostępowanie, zgodnie z oczekiwaniami partnera wywoła także jego zachowania, oczekiwane przez drugq >$obę. W ten sposób wytwarza się swoisty cięg impul-5w i reakcji:

Schemot 9

oczekiwanla osoby A • wywołuję

zgodne z nitnl zmianę zachowa A    zmianę zachowart

- zachowania ^ osoby A, to tti    osoby B itd

osoby B,    powoduje

co wpływa na

Nagrody i kary wewnętrzne

Ostatnim z omawianych mechanizmów zachowania ftę człowieka jest funkcjonowanie samonagradza-i a i s a m o k a r a n i a. zwanych także wzmóc-laniem wewnętrznym*⁴.

•' H. Mu wyniki Zarys teorii wychowania. Warszawa 1976, j. 123-

117