scs17

wymienione spółgłoski miękkie. Trzeba więc tli przyjąć istnienie spółgłosek pól-miękkich_ (półpalatalnych): />’, b’, t', d\ s\ z\ y’, m’, n\ r\    czasem spółgłoski

pólpalatalnc, podobnie jak palatalnc, uległy stwardnieniu (dy.palst.ili/.u ji)_f <■> do komentują nam odpisy zabytków scs. z X i XI w

2) l O pozycja b c z d ź    w i ę < /    no ś i    i    i < I    •    - ii «» •• < i W'    języku

scs. istniały następujące psuy    ■«jmMj*b *    >1 I "    I    <•• n ■. >    li    i    d ■ więi / nych:    p— b,

I — ₍]_t k g, s - a, ł ^;,i    /■    /*',    (' i/‘, d    teoretycznie    można

przyjąć istnienie opn >.|i .    li...... u, ylui •.ci. nie jest poświadczona, gdyż

spółgłoska \v« -...... i> u|......Ii w (/auik elementu zwartego). Spółgłoska v(v')

nie miała ......... m...... ula Im/dźwięcznego; spółgłoska /(/’) występowała tylko

w •/ a po/ yi nm l. |y/\ka greckiego, np. Jarisei 'faryzeusz’, fifosofb itp. Z pozostały! li ■ | u * 11* I< > a li nosówki i płynne, tj. m, ti, ii, r, r\ I, /’ (ogólnie tzw. półotwarte lub .oiim iic), nie miały odpowiedników bezdźwięcznych, a tylnojęzykowa spółgłoska i (i h) nie miała odpowiednika dźwięcznego.

cl. Podział sylabowy wyrazów, prawo olwnrlcj aylnUy

W klasycznym okresie języka scs. miało zastosowanie, odziedziczone z języka ps., prawo fonetyczne otwartej sylaby, tj. kończącej się na samogłoskę, a w związku z tym także prawo otwartego wygłosu każdego wyrazu. Ośrodkiem sylaby w grupach głoskowych oprócz samogłosek— pełnych lub zredukowanych (tzw. jerów) — mogły też być w określonych warunkach spółgłoski płynne r, / (zob. § 7, b). Poza tym istnieją, podobnie jak w innych językach słowiańskich, sylaby wyłącznic samogłoskowe (samogłoska = sylaba), stanowiące część wyrazu lub nawet oddzielne wyrazy, jak przyimki, spójniki, partykuły, wykrzykniki. A oto wybrane przykłady podziału sylabowego z uwzględnieniem wyżej omówionej reguły otwartej sylaby:

1)    wyrazy jednozgloskowe: a, i, o, u, ty, my, /?>, .w,, sb, tta, ne, do, ki, ?n, pri, tri itp.;

2) wyrazy dwuzgłoskowe: źe-na, sy-nt, gra-di,, sb-m, db-m, pą-tb, ko-stb, i-ti, by-ti, da-ti, o-ii7,, o-rta, o-no, o-tt, v{-kb, kjr-kb itp.;

3)    wyrazy trójzgloskowe: o-tb-cu, sh-nb-vn, bb-ra-ti, do-ne-sti, Sb-pa-ti, sb-mj-lb,

itp.;

4)    wyrazy czterozgloskowc: u-de-ni-kb, go-spo-dy-nt, zna-me-ni-jr, gla-go-la-ti, Sb-bi-ra-ti, o-bre-ta-ti itp.; -

5)    wyrazy pięciu- i więcej zgłoskowe: ra-zu-mi-ni-jc, hIa.-go-slo-vi-ti, sb-vd-dd-te-lb, sb rd-dr-tr-lb-sfro, sb-vl-de-te-h-stvo-va-ti itp.

W późniejszym okresie języka scs., podobnie jak w innych językach słowiańskich, powyższy podział sylabowy w wyrazach uległ przekształceniom, głównie z powodu zmian w zakresie samogłosek jerowych, częściowo także innych, o czym jeszcze będzie mowa dalej.

Należy pamiętać, że podział wyrazów na sylaby w większości wypadków nic pokrywa się z podziałem morfologicznym, tj. słowotwórczym i flcksyjnym, który I • 11111 ■« mn\im u |>iil..... Im nudny iii i znm /oniowym (zoli łj H)

W języku scs. nic można stwierdzić wyraźnej opozycji ilocza-dlugicj do krótkiej, tak jak to było we wczcsnopraslowinńskim po rozbiciu wspólnoty językowej ps. w poszczególnych językach, tvych przekształceń w systemie fonologicznym. Do dziś jeszcze istnieje w językach czeskim, słowackim i serbochorwaekitn. , że w języku scs., podobnie jak w języku ps. końcowego okresu, u, q, ę oraz sonanty l występowały jako, długic^samogloski krótki 2, a w pewnych określonych warunkach mogły ulegać wzdłużeniu. Wreszcie tzw. jery: j, f> były krótsze od normalnych krótkich, stąd nazwane zostały samogłoskami półkrótkimi, zredukowanymi lub pólsamogloskami. W odpowiednich warujnkaclji jery mogły się wzdłużać i dorównywać pod względem iloczasu samogloskoi i krótkim, a nawet długim. O tych najważniejszych zmianach

iloczasowych charak skich będzie dokładni

crystycZnych dla języka ps., scs. i innych języków slowiań-ej mowa w dalszych rozdziałach podręcznika. Tutaj dla ilustracji

podajemy tabelę sai	inglose i	: i sonantów scs. podzielonych ze		względu na iloczas:
samogłoski i sonanty		długie	krótkie	pólkrótkie (zredukowane)
tylne	i *	« y <i r i	J ! 0	^5
przednie	i	* € r r	e	6

Na podstawie studiów historyczno-porównawczych w obrębie

I) Iloczas. nowej samogłoski okresie, jak również ale już na skutek no opozycja iloczasowa Przyjmuje się na ogó samogłoski a, (, i, y e, o były zasadnicze

2)    Akcent, języków słowiańskich stosunki w zakresie b o d n y i ru c h o odmiany tego samedo Był to więc w przyb garskim i rosyjskim.

3)    Intonacja języka scs. występów w sylabach z samog czyli ^wznosząca się czyli opadająca od te już przekształconą,

możną sądzić, że język scs. odbija w pewnym stopniu dawne akcentu wyrazowego. Przypuszcza się, że akcent ten był s w o -m y, czyli mógł padać na różne sylaby w wyrazach, a w obrębie wyrazu mógł się przesuwać (poruszać) z sylaby na sylabę, llżeniu taki typ akcentu, jaki do dziś zachował się w języku bul-

Przyjmuje się również, że przynajmniej^w najstarszym okresie iły w sylabach różnice intonacyjne (akcent toniczny), zwłaszcza oską .długą lub sonantem. Intonacja mogła być a k u t o w a. od tonu niższego do. wyższego, lub c y r k u m f i c k s o w a, nu wyższego do niższego. Akccntuację tego typu, odpowiednio reprezentują dzisiaj języki serbochorwacki i słoweński.

Poza wyżej podaj iloczasowych i akcent można przedstawić, akcent czy intonację do reguł panujących akcentu wyrazowego skicgo.

ymi uwagami ogólnymi bliższej charakterystyki stosunków owo-intonacyjnych na podstawie samych zabytków scs. nic 'rudno też jest praktycznie reprodukować (odtwarzać) iloczas, Dlatego też czytając teksty scs. stosujemy się W tym zakresie w języku polskim. W pewnych wypadkach można by w zakresie stosować się do reguł języka rosyjskiego względnie bułgar-