skanuj0130 (Kopiowanie)

12. INTERAKCJA LEKÓW

Podawanie 2 lub więcej leków równocześnie stwarza stale niebezpieczeństwo spotęgowania ich działania leczniczego w stosunku do działania toksycznego, czyli nasilenia szkodliwego działania niepożądanego, a jednocześnie zminimalizowania lub zniesienia spodziewanego działania leczniczego. Różnice farmakogenetyczne oraz czynniki zewnętrzne mogą również modyfikować odpowiedź na podane leki. Współczesna farmakoterapia wyjątkowo ogranicza się do stosowania pojedynczego leku (monoterapii), w większości przypadków opiera się na polipragmazji. Wiele schorzeń wymaga stosowania nie jednego, ale kilku leków (np. gruźlica), powstaje więc pytanie, w jakim stopniu pierwszy lek może modyfikować działanie drugiego?

Interakcją nazywa się wzajemne oddziaływanie leków, tzn. wpływ jednego leku na działanie drugiego podanego jednocześnie.

Według Ariensa:

Dwa leki podane równocześnie mogą działać niezależnie od siebie.

Na przykład kwas acetylosalicylowy obniża temperaturę u chorych z gorączką, podczas gdy lek przeciwbakteryjny eliminuje czynnik gorączkotwórczy, jakim są bakterie chorobotwórcze. Działanie kwasu acetylosalicylowego jest niezależne od działania leku przeciwbakteryjnego. Jednocześnie znane są coraz liczniejsze przykłady interakcji, kiedy stosowane równocześnie 2 leki zmieniają swoje działanie. Objawy niepożądane zwykle zależą od wielkości dawek leków wzajemnie oddziaływających na siebie. Nasilenie ! objawów niepożądanych jest różne: od nieznacznych do przebiegających ' niezwykle silnie, np. skojarzenie inhibitora monoaminooksydazy (IMAO), tranylocyprominy z drugim lekiem przeciwdepresyjnym, imipraminą, może spowodować u chorego drgawki, majaczenie (delirium) i śmierć.

W czasie kojarzenia leków pojawia się oporność, nadwrażliwość lub tolerancja na lek i wiele nowych, nie obserwowanych przy podaniu pojedynczego leku, objawów niepożądanych.

Współdziałanie leków występuje w 3 fazach:

1)    farmaceutycznej,

2)    farmakodynamicznej,

3)    farmakokinetycznej.

258 Zarys biofarmacji

fazie farmaceutycznej mogą zachodzić niezgodności chemiczne lub fizykochemiczne w okrcłue'przygotowywania leków, (Syirintcrakcje mogące występować poza organizmem.

Interakcja farmakodynamiczna nazywa się zachodzące w organizmie zmiany jakościowe. zmiany czasu lub siły działania icdnei substanciriecz-niczcj pnH wpływem działania farmakodynamicznego~drugiei, równocześnie stosowanej. Interakcja tego rodzaju obejmuje indukcję działania w docelowej tkance na poziomie molekularnym, jest wynikiem oddziaływania na te same lub różne punkty uchwytu, związane zwykle z działaniem na wybiórcze układy enzymatyczne. Odróżnia się 3 formy tej interakcji:

1.    Wzmożenie działania (sumowanie, addycja, synergizm).

2.    Osłabienie działania (antagonizm kompetycyjny, niekompetycyjny, fizjologiczny lub czynnościowy oraz biochemiczny lub chemiczny).

3.    Zmiany jakościowe działania farmakologicznego.

Sumowanie, addycja i synergizm zachodzą w różnych układach, kiedy łączne działanie 2 lub więcej leków jest równe lub większe od działania farmakologicznego pojedynczo podanego leku. Jeśli 2 leki dają tę samą odpowiedź, niezależnie od mechanizmu działania, i łączne działanie jest sumą ich działań indywidualnych, w tym przypadku zachodzi zjawisko sumowania. Określenie addycji jest zwykle używane w tych przypadkach, gdy 2 leki o tym samym mechanizmie wykazują łączne działanie otrzymane przez dodawanie obu wyników.

Na przykład małe dawki kodeiny i kwasu acetylosalicylowego są podawane w celu zmniejszenia bólu, takie działanie nazywa się i sumowaniem, ponieważ 2 leki działają na zasadzie różnych mechanizmów. W przypadku stosowania kwasu acetylosalicylowego i fenacetyny zachodzi addycja,. ponieważ oba leki mają ten sam mechanizm działania. W synergizmie łączne działanie 2 leków jest większe od sumy ich działań indywidualnych. v Określenie synergizm dotyczy zwykle przypadku, gdy 2 leki działają na różne punkty uchwytu i jeden lek zwiększa działanie drugiego leku zmieniając jego metabolizm, dystrybucję lub wydalanie. Działanie synergiczne może być spotęgowane lub czas działania przedłużony, np. nasiloną odpowiedź na podanie tyraminy obserwuje się u chorych, u których stosuje się leki przcciwdcpresyjne, np. inhibiotry monoaminooksydazy (IMAO).

Gdy łączne działanie 2 leków jest mniejsze od sumy ich działań po podaniu pojedynczym, wtedy mówi się o antagonizmie. Istnieją 4 mechanizmy działania jednego leku przeciwko drugiemu, mianowicie antagonizm farmakologiczny, fizjologiczny, biochemiczny i chemiczny. Jeśli antagonista, jak difenhydramina, zmniejsza działanie agonisty — histaminy, osłaniając receptor H, przed łączeniem się z histaminą, wtedy interakcję między obydwoma lekami nazywa się antagonizmem farmakologicznym. Antagonizm czynnościowy lub inaczej fizjologiczny zachodzi, gdy 2 agonistów działających na różne miejsca uchwytu wywiera różny wpływ na te same czynności organizmu, np. wpływ histaminy na ciśnienie krwi może być zniesiony przez podanie norepinefryny; histamina rozszerzając naczynia krwionośne obniża ciśnienie krwi, a norepinefryna pod-

Intcrakcja leków 259