SKMBT�500712270947042

CZĘŚĆ II ■ DZIAŁANIE

substancjalność poszczególnych ludzi, a przedstawiciele umiarkowani - uznają ich substancjalność, podkreślając, że ludzie z natury (a nie na mocy umowy) tworzą relacje. Niektóre z tych relacji (na przykład rodzina, naród) stanowią naturalne środowisko rozwoju człowieka. Jeśli chodzi o związki ideologii ze światopoglądami, to - z pewnymi zastrzeżeniami, których nie wolno lekceważyć - konserwatyzm można uznać za „kontynuację” światopoglądu religijnego, liberalizm — antropocentrycznego, a socjalizm — naturalistycznego. Wszystkie z tych ideologii mogą mieć skrajne odmiany, które prowadzą do wypaczeń życia społecznego. Pierwszą z nich czyni się odpowiedzialną za dwudziestowieczny faszyzm (nazizm), a trzecią za komunizm (stalinizm). Należy jednak być ostrożnym w ocenie konkretnych filozofów (zwłaszcza Fryderyka Nietzschego i Karola Marksa), których pisma były wykorzystywane przez totalitarnych władców. Błąd niektórych filozofów polegał raczej — jak zauważył Karl Raimund Popper — na tendencji intelektualnej, która koncentrowała się na poszukiwaniu praw rządzących historią i projektowaniu jej przyszłości (historycyzm). Ta tendencja sprzyjała pokusie odgórnego sterowania ludzkimi dziejami.

Bibliografia

Ajdukiewicz K., O sprawiedliwości, [w:] tegoż, Język i poznanie, t. i, Warszawa: PWN, 1985, s. 365-376.

Arystoteles, Polityka, przeł. i oprać. L. Piotrowicz, Warszawa: PWN, 2004 [zwł. ks. III, 5, i279a-b].

Berlin I., Czteiy eseje o wohiości, przeł. H. Bartoszewicz, Warszawa: PWN, 1994.

Bocheński J.M., Społeczeństioo, [w:] tegoż, Ku filozoficznemu 77iyśle7iiu. Wproiuadze7iie do podstawowych pojęć filozoficznych, przeł. B. Białecki, Warszawa: Pax, 1986, s. 64—70.

Buksiński T., Ko7isenuatyz77i i 7ieoko7iserwatyz77i w filozofii i w polityce, [w:] Idee filozo-ficz7ie w polityce, red. T. Buksiński, Poznań: Wyd. UMK, 1998, s. 233-269.

Chudy W., Esej o społeczeństwie i kła77istwie, t. 1, Społeczeństwo zakła7na7ie, Warszawa: Oficyna Naukowa, 2007.

Chudy W., Skose77i w prawo. Między polityką a metafizyką, Poznań: W drodze, 1999. [zwł. rozdz. VI: Ideepolitycz7ie, s. m-127].

Fe7io77ie7iologia luspóhioty. „Znak”, 2006, r. 58, nr 10(617).

Goodin R.E., Pettit F., Przewodnik po współczesnej filozofii politycznej, prze!. C. Ciepliński, M. Poręba, Warszawa: Książka i Wiedza, 2002. [zwł. artykuły: A. Quinton, Konserwatyzm, s. 321—350, A. Ryan, Liberalizm, s. 380—406, P. Self, Socjalizm, s. 432-459].

Kołakowski L., Główne nurty marksizmu, t. 1-3, Poznań: Zysk i S-ka, 2000.

Komunitarianie. Wybór tekstów, red. P. Śpiewak, przeł. P. Rymarczyk, T. Szubka, Warszawa: Fundacja „AJetheia”, 2004.

Kowalczyk S., Zaiys filozofii społecznej, Lublin: RW KUL, 1996.

Krąpiec M.A., Człowiek i prawo naturalne, Lublin: TN KUL, 1986.

Legutko R., Etyka absolutna i społeczeństwo otwarte, Kraków: Arcana, 1998.

Locke J., List o tolerancji, przeł. L. Joachimowicz, Warszawa: PWN, 1963.

Mili J.S., O wolności, przeł. A. Kurlandzka, Warszawa: PWN, 1999.

Odwaga filozofowania. Leszkowi Nowakowi w darze, Poznań: Wyd. Fundacji „Huma-niora”, 2002.

Orwell G., Rok 1984, przeł. T. Mirkowicz, Warszawa: PIW, 1988.

Platon, Państwo, t. 1—2, przeł. W. Witwicki, Warszawa: Akme, 1991.

Popper K.R., Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie, przeł. H. Krahelska, t. 1-2, Warszawa: PWN, 1993.

Rawls J., Teoria sprawiedliwości, przeł. M. Panufnik, J. Pasek, A. Romaniuk, Warszawa: PWN, 1994.

Reale G., Historia filozofii starożytnej, przeł. E.I. Zieliński, t. 2, Platon i Arystoteles, Lublin: RW KUL, 1996.

Schaff A., Marksizm a jednostka ludzka. Przyczynek do marksistowskiej filozofii człowieka, Warszawa: PWN, 1965.

Scruton K., Alarm w pościeli, „The Spectator” 16.04.2005; za: http://www.ornatowski. com/lib/alarmwposcieli.htm (3 V 2007).

Scruton R., Objectioe Spirit, [w:] tegoż, Modern Philosophy. An Introduction andSuruey, New York-London: Allen Lane - The Penguin Press, 1994, s. 413-437.

Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 3, wyd. 8, Warszawa: PWN, 1988.

Tischner J., Etyka solidarności. Homo souieticus, Kraków: Znak, 1992.