skan003
5

86    ♦ ROZDZIAŁ 3

S p r ó	b u j!
Test wnioskowania
Odpowiedz na poniższe pytania.	3. Wyobraź sobie, że rzucasz sześć razy monetą. Jaka
I. Pomysł przez chwilę o literze r w języku angiel-	sekwencja jest bardziej prawdopodobna ORRORO
skim. Czy wydaje ci się, że ta litera częściej poją-	czy OOORRR? (O = orzeł, R = reszka)
wia się na początku wyrazu (np. ropę) czy jako	a) ORRORO jest bardziej prawdopodobne,
trzecia litera w wyrazie (np. park)?	b) OOORRR jest bardziej prawdopodobne,
a) częściej jako pierwsza litera,	c) obie sekwencje są równie prawdopodobne.
b) częściej jako trzecia litera,	4. Jakie jest prawdopodobieństwo, że po uzyskaniu
c) mniej więcej równie często jako pierwsza i jako	w rzutach monetą sekwencji RRRRR w następnym ’
trzecia litera.	rzucie wypadnie orzeł?
2. Co jest powodem większej liczby zgonów w Sta-	a) mniej niż 0,5,
nach Zjednoczonych?	b) 0,5,
a) wypadki,	c) więcej niż 0,5.
b) udary mózgu,
c) wypadki i udary mózgu mniej więcej w równym	Sprawdź odpowiedzi na stronie 95.
stopniu.	--J

zapadają bez udziału myślenia automatycznego, które podsuwa nam heurystyki wydawania sądów, kiedy zastanawiamy się nad wyborem uczelni. Oczywiście myślenie świadome jest niezmiernie ważne, zwłaszcza gdy staramy się skorygować lub naprawić błędy myślenia automatycznego.

Nie możemy zakończyć tego tematu bez podkreślenia, że nie zawsze słusznie jesteśmy przekonani o kontrolowaniu własnego postępowania. Daniel Wegner (2002) twierdzi, że poczucie świadomego kierowania swoim działaniem bywa złudzeniem, podczas gdy tak naprawdę oddziałuje na nas myślenie automatyczne albo środowisko zewnętrzne.

Może widziałeś kiedyś dzieci w salonie gier komputerowych, gdy z zapałem wciskają przyciski, myśląc, że grają, choć w rzeczywistości nie wrzuciły pieniędzy do automatu i oglądają tylko program demonstracyjny? Czasami, kiedy wykonają jakiś ruch, wydaje się. że automat reaguje na ich posunięcie, i przez to trudno im zrozumieć, że naprawdę nie mają żadnego wpływu na to, co się dzieje (Wegner, 2002). Dorośli wcale nie są odporni na takie złudzenia kontroli. Osoby, które mogą wybierać numery w grach liczbowych, są na przykład bardziej przekonane o możliwości wygranej niż osoby, które mają przydzielane numery (Langer, 1975). A czy kibice nie uważają, że mogą pomóc swojej drużynie, trzymając kciuki w decydujących momentach gry?

Czasami ludzie sądzą, że mają mniejszy wpływ na swoje zachowanie, niż jest to w rzeczywistości. Przed kilku laty opracowano nową metodę, która miała umożliwić porozumiewanie się z ludźmi o upośledzonej zdolności komunikacji, jak osoby cierpiące na autyzm lub na porażenie mózgowe. Wyszkolony pomocnik trzyma dłoń chorego nad klawiaturą komputera, aby pomóc mu w pisaniu odpowiedzi. Metoda ta wywołała ogromne zaskoczenie. Osoby, które nie potrafiły się porozumiewać ze światem zewnętrznym, okazały się nagle rozmowne, z pomocą asystenta wyrażały najróżniejsze myśli i uczucia. Rodzice byli zachwyceni niespodziewaną możliwością nawiązania konta*, tu z milczącymi dotąd autystycznymi dziećmi.

Wkrótce jednak komunikację wspomaganą podań-w wątpliwość, gdy się przekonano, że to nie osoby z zaburzeniami piszą na klawiaturze, lecz nieświadomie posługuje się nią asystent. W jednym z dobrze przemyślanych badań zadawano przez słuchawki od micnne pytania asystentowi i choremu. Asystent słyszał na przykład „Co sądzisz o dzisiejszej pogodzie ' a jego podopieczny „Jak ci smakował dzisiejsi” lunch?”. Pisane na klawiaturze odpowiedzi pasowa do pytań, które słyszał asystent (np. „Wolałbym. żeby było więcej słońca”), a nie do pytań zadawanych osobie z zaburzeniami komunikacji (Wegner, Fuller. Spa; row, w druku; Wheeler i in„ 1993). Asystenci nie udawali celowo; oni naprawdę wierzyli, że ich podopieczni wybierają, co ma być napisane, i tylko korzysta*. z pomocy w poruszaniu palcami po klawiaturze.

Przykłady te wskazują na rozbieżność pomiędzy świadomym poczuciem, w jakim stopniu kieruje*”';