WSP J POLM147

I- dziejów refleksji genologicznej 257

Zarys dziejów refleksji genologicznej ~rrmin „genologia” został wprowadzony dopiero w XX w., jednak w na-;■ m kręgu kulturowym myślenie genologiczne osiągnęło wysoki poziom _z w antycznej greckiej oraz rzymskiej poetyce i retoryce.

Początkowo termin ten oznaczał tylko naukę o gatunkach tekstów arty-.znych. Współcześnie genologia obejmuje całe universum tekstowe. Wy-rzystuje dotychczasowe osiągnięcia poetyki, retoryki i styhstyki, a także

■    r ałdziała z językoznawstwem, teorią tekstu i z innymi naukami o kulturze Stara się stworzyć w miarę spójną kompleksową koncepcję gatunków

-:. ^cji między nimi.

W dziejach genologii można wyróżnić dwa okresy rozw^rojowe: stadium :wersalistyczne od czasów najdawniejszych po v,^riek XIX oraz stadium naukowe od przełomu wieku XIX i XX.

W pierwszym okresie od Platona i Arystotelesa po Hegla konstruowano ty . " nie postulatywme pojęcia genologiczne. Ich podstawę stanowiły ogólne zenia filozoficzne i logiczne. Konkretne teksty były analizowane jakby :.eniu „idealnego” gatunku, którym mierzyło się strukturę i jakość wypo-.r uzi. W tej fazie rozw^roju genologii dwa momenty zasługują na szczególną -Wigę: jej powstanie w starożytności i rola Arystotelesa oraz odnowienie w :rasach odrodzenia, które zaowocowało w XVII w. klasycystyczną teorią etnologiczną.

W okresie naukowym genologii można wydziehć trzy kierunki:

1 pozytywistyczny, w którym gatunki traktuje się jako konkretne zja--=wska procesu literackiego;

2' strukturalistyczny (od lat dwudziestych XX w.), akcentujący systemo-

■    r powiązania elementów tekstu;

-1 komunikacyjny - preferujący badania empiryczno-historyczne uwz-zwdmające kontekst kulturowy, krytycznie zaś ocenia się wąski empiryzm : iejście taksonomiczne, sprowadzające się do konstruowania pojęć geno-r :znych jako pojęć klasyfikujących.

Tak więc w rozwoju genologii nastąpiło przejście od ujęcia aprioryczne-dc historycznego, dynamicznego. Klasyczne teorie gatunku stanowiły ,.r raczej normatywnych wskazań i przepisów. Utrzymywały także, że _::unki różnią się co do natury i wartości. Mówiły o hierarchii gatunkowej, _ wyżej stawiając - traktujące o bogach i możnych tego świata - epos i traty aię. Nowsze teorie mają już charakter opisoww. Nie ograniczają liczby ga-_ w ani nie zalecają użytkownikom języka określonych reguł, pozosta-. ąc to zadanie dydaktyce, kulturze języka, stylistyce praktycznej i reto-. r. Naukowe pojęcie genologiczne może wyraźnie różnić się od jego nor-- w.-wnego, preskryptywnego ujęcia lansowanego w dydaktyce.