WSP J POLM149

i zarzec językowy a komunikacja językowa

259

dek wzrasta zainteresowanie gatunkami publicystycznymi, urzędowymi, potocznymi, naukowymi (Gajda, 1982), religijnymi i folklorystycznymi Bartmiński, 1990: por. tez Propp, 1977), Pojawiają się monograficzne opisy gatunków i równocześnie próbuje się rozwijać ogólną teorię gatunku (Fur-dal, 1982; Wierzbicka, 1983).

Oryginalną koncepcję genologiczną zaprezentowała Anna Wierzbicka 1983). Nawiązuje ona do myśli Michała Bachtina, pojęcia gier językowych Ludwiga Wittgensteina, teorii aktów' mowy Johna L. Austina i Johna R. >earle'a oraz do wdasnej semantyki elementarnych jednostek znaczeniowych (znaczenie jest w niej opisywane w specjalnym, skodyfikowanym języku wykrojonym z dowolnego języka naturalnego).

Wierzbicka modeluje każdy gatunek (w jej terminologii gemy mowy) .poprzez ciąg prostych zdań, wyrażających założenia, intencje i inne akty _mysłowe mówiącego, definiujące dany typ wypowiedzi, Elementarność lub oitóń-elementarność jednostek semantycznych stosowanych w modelu i ich powtarzalność (w różnvch układach) zapewnia łatwe porównywanie genrów . unaocznia wiążące je relacje strukturalne. Użycie fragmentu języka naturalnego jako języka opisu semantycznego zapewnia intuicyjną zrozumiałość . weryfikowalność proponowanych formuł” (Wierzbicka, 1983, s. 129).

Oto przykładowy opis Wierzbickiej jednego (z kilkudziesięciu zaproponowanych) gatunków-:

Rozmowa

mówię:...

mówię to, bo chcę żebyśmy mówili różne rzeczy jeden do drugiego

sądzę, że i ty chcesz, żebyśmy mówili różne rzeczy jeden do drugiego.

Analizy Wierzbickiej opierają się na elementarnych komponentach illo-kucyjaych, odpowiadających prostym aktom umysłowym ludzi mówiących. Każdy gatunek to wiązka aktów mentalnych. Aby go zdefiniować. :rzeba przede wszystkim wyizolować zasadniczy cel komunikatywny (intencję, cel illokucyjny), a następnie założenia, emocje, postawy itd.

Wzorzec językowy a komunikacja językowa

Rozwój genologii wyraźnie zmierza do uwzględnienia w teorii gatunku komunikacyjno-kult lirowego kontekstu wypowiedzi. Rozpatrzmy ten kontekst i jego związek z tekstem oraz z wzorcem gatunkowym.

Jednostkę komunikacji językowej stanowi akt komunikacji językowej. W nim powstaje i funkcjonuje konkretna wypowiedź, wyraża-