WSP J POL69

O NORMIE JĘZYKOWEJ

JAN MIODEK

Socjologiczne, wewnątrz językowe i funkcjonalne ujęcia normy - - Nornu a kodyfikacja, norma a uzus. - Wariancja normy. - Norma gramatyczna i norma stylistyczna. - Błąd językowy. - Norma skodyfikowana i zwyczajowa współczesnego języka polskiego. - Bibliografia

Socjologiczne, wewnąrrzjęzykowe i funkcjonalne ujęcia normy

Pojęcie normy językowej ma znaczenie nie tylko teoretyczne, ale przecie wszystkim praktyczne. Nawiązują do niego - świadomie lub nieświadomie - wszyscy użytkownicy języka, gdy zaczynają się zastanawiać nad wyborem odpowiednich środków wyrażenia myśli. Przestrzeganie normy jest jednym z czynników warunkujących funkcjonalną sprawność wypowiedzi.

Tradycyjnie definiuje się normę tylko w kategoriach socjologicznych, określając ją jako jedynie poprawny, powszechnie zaaprobowany przez ogół wzór, który trzeba naśladować pod sankcją śmieszności czy niezrozumienia, jako typowe użycie (zastosowanie) form językowych przyjęte przez społeczeństwo, jako regułę posługiwania się danym środkiem językowym lub zbiorem środków, podtrzymywaną przez powszechny zwyczaj, a formułowaną przez językoznawców (por. Urbańczyk. 1991; Ickowicz, 1968). W tym ujęciu norma staje się zjawiskiem z dziedziny przekonań i ocen społecznych, a więc faktem historyczno-socjologicznym, subiektywnym, a nie wewnątrzjęzykowym, obiektywnym.

We współczesnym językoznawstwie dąży się do zobiektywizowania pojęcia normy, do przeniesienia rozważań z nią zw iązanych na płaszczyznę w'ew’nątrzjęzykową. Traktując normę jako jeden z poziomów* wewnętrznej organizacji języka - obok systemu rozumianego jako zbiór możliwości, jako w*zorzec, i obok mówienia, czyli swobodnej działalności