Zdjęcie3986

230 Rozdział 8. Metodologią badań naukowych nad ziawitkicm dyalckap

badawcze. Każda ma swoje mocne i słabsze strony, swoje ograniczeni Przydatność Określonej procedury jest zdeterminowana określonym eden badawczym (Miles i Miles 1990).

8.3.1. Studia przypadków

Historie indywidualnych przypadków czy też tzw. studia przypadków bu-dzo często mają szczególną wartość, stanowiąc źródło ważnych hipotez tą. dawczych. Mogą one wskazywać cele kolejnych poszukiwań czy kotejnyct badań, prowadzonych w bardziej systematyczny sposób. Szczególnie dań wartość nieformalnych obserwacji, które mogą pochodzić z analiz indy*), dualnych przypadków, nie zawsze jest doceniana przez badaczy. Mila i Miles (1990) podkreślają, że szczególnie w psychologu ważne jest. ibj przed rozpoczęciem planowych, szeroko zakrojonych badań przeprawi dzić analizę przypadku, „poczuć problem” przez obserwację czy kontakty z osobami badanymi. W przypadku badań nad dysleksją oznacza to potrą bę kontaktu osobistego, indywidualnego z osobami z dysleksją, a więc pewną praktykę w tej dziedzinie. Miles i Miles (ibidem) uważają tó za bardzo istotny warunek prowadzenia badań systematycznych.

Krytycy procedury analizy indywidualnych przypadków uważają, u analiza niesie ze sobą ryzyko przyjmowania „anegdotycznych dowoifc*' albo koncentrowania się na przypadkach incydentalnych, wyjątkach, które nie powinny być brane pod uwagę, gdyż mogą prowadzić do fitaywydl wniosków. Historia psychologii, a zwłaszcza badań nad dysleksją, pobito dza jednak, że to właśnie analiza indywidualnych przypadków zazwyczaj prowadzi do stawiania najważniejszych hipotez, które później testowanej za pomocą badań systematycznych. Należy też dodać, że studia przypadków mają walory podobne do eksperymentów naturalnych, co niewątpliwie podnosi ich wartość i sprawia, że mogą być bardziej wiarygodno ■ eksperymenty laboratoryjne. Analizy przypadków mogą też służyć jake materiał pilotażowy przed wprowadzeniem nowych metod badawczych aj terapeutycznych. Miles i Miles (ibu/em) sugerują, że doświadczony nauczy ciel, mający kontakty indywidualne z dziećmi przez wicie lat. często jcc w stanie dokonywać bardziej trafnych uogólnień i wyciągać wnioski o wyższym stopniu słuszności niż badacz, który przeprowadza systematyczne badania naukowe, a nie ma praktyki.

Główne ograniczenia metody analizy przypadków w badaniu wób z dysleksją są dwojakiego rodzaju. Pierwsze dotyczy niebezpteezeństws

jiótt się pojawia wraz z próbami generalizowania wniosków z jednego pojedynczego przypadku na inne. Obecność jakiegoś szczególnego zachowania u konkretnego dziecka dyslektycznego nie pozwala oczekiwać, że to samo zachowanie wystąpi u innego (innych) z tym zaburzeniem.

Drugie ograniczenie dotyczy wnioskowania o przyczynach Na pzytiad, jeśli słabo czytający uczeń korzysta z określonej metody naucza-■a czy terapii przez pewien czas, a jego czytanie poprawia się- tonie można tego traktować jako dowodu na związek przyczynowy między metodą nauczania (terapii) a poprawą w poziomie czytania. Taki wniosek byłby możliwy dopiero po dokonaniu bardziej subtelnych analiz, pozwalających •yUuczyć inne możliwe wyjaśnienia tej poprawy, kontrolujących wszystkie ważne zmienne - np. naturalny postęp rozwojowy czy po prmiu poprawę samooceny i wiary we własne siły.

Współcześnie analizy przypadków są wykorzystywane gKnruie w badaniach poszukujących pod typów dysleksji. stwarzają bowiem szanse na ujawnienie specyficznych dla pod typów profili. Największą popularnością m współczesnej literaturze cieszą się poszukiwania pod typów (Onologicz-ocgp i powierzchniowego, nawiązujących do modelu czytaniadouMr-mor Cmtksa i Colthcarta (Coltheart 2005). Typologię tę opisano już w rozdziale czwartym, ale warto tu przypomnieć, żc zgodnie z modelem podwójnej drogi, w czynności czytania występują dwie główne aktywne procedury -droga leksykalna - dzięki której rozpoznawane są elementy leksykalne (dowa i frazy), oraz droga subleksykalna, klóra bazuje na relacji grafem -fonem, ewentualnie na innych cząstkach fondlogicznych, a więc na pizc-taarzaniu fonologicznym.

Analizy indywidualnych przypadków potwierdzają występowanie takich typów dysleksji - czystej fonologicznej (Campbell i Dutteiworth 1985; Snowling, Stockhousc i Rack 1986; Valdois i wsp. 2003) i czystej po-aiertchniowcj (Castles i Coltheart 1996 i Inni).

Jednym z najsłynniejszych opisów dysleksji fonologicznej jest przypadek H.M., przedstawiony przez Thmple i Marshalla (1983), a opisany w bloku rozszerzającym 8.1. Inny ważny przypadek - J .M. - opisała Soow-bg (2000). Pozwala on ocenić dynamikę zmian objawów tlyslcksjiwokic-iieod8. do 13. roku życia u tej osoby. Analiza przypadków H.M. i J.M. pokazuje trwały deficyt fonologiczny, niemal nic poddający stę terapii. Ponadto analizy wykazują, że obaj przedstawiciele tego typu dysleksji fo-nologicznej rozwinęli efektywne strategie kompensacyjne, co niewątpliwie bok być powiązane z kh względnie wysoką inteligencją,