Zdjęcie3990

238 Rozdział 8. Metodologia badań naukowych nad zjawiskiem dytlckiji

Blok rozszerzający 8.2

Przykład organizacji badań podłużnych nad uwarunkowaniami osiągał* w czytaniu

Tabela 8.1. Przebieg badań podłużnych w projekcie Krasowicz-Kupis (10991 6> tyczącym związku rozwoju metajęzykowego z osiągnięciami w czytaniu

| Numer sesji badawczej	Sesia 1	Sesja II	Sesja III	Sesja IV
Deca badań	tistopad-grudzieh 1994	maj-czerwiec 1995	maj-czerwiec 1996	maj-czćnńec 1997
Poziom edukacyjny badanych	początek klasy 0 -wiek 6;6	koniec klasy 0 — wiek 7;0	koniec Masy 1 wiek 8.-0	konne May II wiek
Liczebność JggL.___	367	367	220 - ,	147
Przedmiot badań	sprawności metajęzykowe	sprawności metajęzykowe	sprawności metajęzykowe
	pamięć	pamięć	pamięć
		czytanie	czytanie	czyta*
			inteligencja

Tabela pokazuje plan przebiegu badań podłużnych prowadzonych na przestrzeni 3 li z czterokrotnym pomiarem. Pierwsza sesją objęła badanie tylko wczesnych ipmraki językowych oraz pamięci jako zmiennej kontrolowanej, czytanie mierzono w łdęył» siach. a sprawno ta językowe jeszcze w drugiej i trzeciej. Pozwoliło to ocenić pragnę** naSC wcześniejszych pomiarów językowych (Aa czytania w późniejszym okres*

8.4. Kontrowersje związane z badaniami nad dysleksją

8.4.1. Psychometryczny czy kliniczny charakter diagnozy

Diagnoza psychometiyczna wiąże się z ogólnym ryzykiem błędu pującym w każdej sytuacji pomiaru cech psychicznych - szczególnie bp jest uwzględnienie błędu pomiaru testów, które znalazły ustoso»v» w badaniach (Cotton i wsp. 2005).

W przypadku dysleksji, tak jak i w innych przypadkach diagnozy r« ideowej, pojawia się ryzyko fałszywych decyzji diagnostycznych. Monu zdiagnozować jako dyslektyczne osoby, które nimi nie są (diagnozy (akr-«e pozytywne) lub nie zdiagnozować jako dyslektycznych osób, które nimi są (diagnozy fałszywe negatywne). Ryzyko takich błędów rośnie, zwłaszcza |dy nie są brane pod uwagę psychometrycznc właściwości testów wykorzystanych w diagnozie czy w badaniach naukowych. Problem dotyczy zwłaszcza tz\v. wyniku prawdziwego osoby badanej oraz błędu pomiaru. Prawdziwy wynik możemy oszacować (poprzez ustalenie przedziału ufności) w przypadku, gdy wykorzystujemy testy wystandaryzowane o znanych parametrach, sprawa jednak komplikuje się przy zastosowaniu metod diagnostycznych w wersjach eksperymentalnych, co często występuje w badaniach naukowych, a także w indywidualnych badaniach diagnostycznych.

Szczególny problem pojawia się w związku z podstawowym kryterium diagnostycznym dla dysleksji rozwojowej - czyli kryterium rozbieżności. Z definicji ma ono charakter psycbometryczny, choć bywa oparte na różnych wskaźnikach - prosta formula rozbieżności, transformacje różnic «testach czytania i inteligencji na wyniki standaryzowane, modele regresji ery analiza skupień (Cotton, Crewther i Crewther 2005).

Często także porównuje się wyniki pojedynczego pacjenta z pewną wartością kryterialną określoną całkowicie arbitralnie (choć nie bezpodstawnie) dla przyporządkowania do grupy klinicznej. Takim arbitralnym kryterium może być np. hipotetyczny punkt odcięcia w teście czytania poniżej średniej dla wieku (dwa poziomy niżej od wieku badanego dziecka) łub istotna różnica (dwóch poziomów wnękowych lub dwóch odchyleń standardowych, gdy wyniki wyrażone na tej samej skali) między wynikiem lestu inteligencji i testu osiągnięć szkolnych. Bardzo częste jest też używane odniesienie do przewidywanego na podstawie wieku i/ lub inteligencji poziomu czytania i pisania, co jest oparte na równaniu regresji wyznaczonym aa podstawie badania populacji bez trudności w uczeniu się (por. rozdz. 9).

8.4.2. Problemy z trafnością doboru grup porównawczych

Optymalna grupa kryterłalna. czyli ta. w której występuje badane zjawi-dco, a więc dysleksja rozwojowa, powinna spełniać następujące najważniej-ne warunki:

•    Powinna być homogeniczna (jednolita) - czyli składać się z osób bardzo do siebie podobnych pod względem ocenianych cech - np. tylko osoby z dyslcksją z deficytem fonologicznym.

•    Powinna być wystarczająco liczna, aby można było kontrolować fakt, że nic do końca jest homogeniczna (np. pozwala na uwzględnienie subgrup).