02 (57)

J74    •• Podstawy komunikacji

Justin pochylił się nad stołem, dotknął lekko ręki Samanthy i zapytał, Czy chciałaby go jeszcze raz. spotkać. Ona zgodziła się na randkę w następnym tygodniu i Justin ' powiedział, żc zabierze ją z jej mieszkania punktualnie o 19 w piątek wieczorem, i Po wyjściu z księgarni, Samantha zastanawiała się, w jaki sposób uda jej się

spotkania w kinie i już teraz martwiła się, czy zdąży się przygotować na siódn

organizować sobie czas lepiej niż do tej pory.

Podczas pierwszego spotkania Justin i Samantha reagowali na wszystkie niewerbalne sygnały, które odgrywają decydującą rolę w kształtowaniu przez ludzi pierwszych wrażeń na swój temat. Na pierwszy rzut oka Samantha wydawała się konserwatywna z powodu swojego stroju, a Justin wydawał się bardziej swobodny w zachowaniu i modniej ubrany. Jednak oboje przezwyciężyli te różnice przy pomocy komunikacji niewerbalnej i rozpoczęli rozmowę, dzięki której lepiej się poznali. W każdej interakcji, oprócz rzeczywiście wymienianych słów, ludzie stale odczytują wiele sygnałów niewerbalnych i reagują na nic. W zakres kompetencji komunikacyjnej, poza tym, co wyrażane jest werbalnie, wchodzi skuteczność i stosowność komunikacji niewerbalnej.

Rozdział ten dotyczy komunikacji niewerbalnej i pomoże ci: (1) podwyższyć twoją świadomość komunikacji niewerbalnej oraz (2) nauczyć się, jak poprawić swoją kompetencję w zakresie komunikacji niewerbalnej. Pierwszym krokiem na drodze do osiągnięcia kompetencji w komunikacji niewerbalnej jest motywacja do zwracania uwagi na nieograniczoną liczbę niewerbalnych sygnałów, które codziennie nas otaczają. Nie tylko wiedza o tym, jak posługujemy się sygnałami niewerbalnymi, intencjonalnymi albo nicinlcncjonalnymi, jest znacząca dla zrozumienia niewerbalnej komunikacji. Ważne jest także, by dużo wiedzieć o różnych sposobach, w jaki inni ludzie komunikują się niewerbalnie. Różnice te wnikają z indywidualnych preferencji, ról płciowych oraz kulturowych reguł, norm i prototypów. Kompetencja w komunikacji niewerbalnej zależy też od umiejętnością nadawania i odbierania wiadomości niewerbalnych. Na początku zdefiniujemy komunikację niewerbalną, a następnie porównamy ją z językiem.

5.1. Czym jest komunikacja niewerbalna?

Komunikacja niewerbalna jest rozwijającym się obszarem badań. Jedna z pierwszych definicji opisywała komunikację niewerbalną jako „każdą komunikację inną niż słowa”. Do dzisiaj nic ma ciągłe pełnej zgody na temat tego, co składa się na komunikację niewerbalną. Niemniej komunikacja niewerbalna może być rozumiana i definiowana poprzez rozróżnienie między nieintencjonalnym zachowaniem niewerbalnym a sygnałem niewerbalnym niosącym jakąś wiadomość.

5.1.1.    Definiowanie komunikacji niewerbalnej

Jakiekolwiek ludzkie zachowanie czy wykorzystywany przez ludzi przedmiot staje się sygnałem niewerbalnym i komunikuje niewerbalną wiadomość, jeżeli nadawca, odbiorca albo grupa społeczna intencjonalnie przypisują mu znaczenie (Burgoon, Bullcr, Woodall, 1989). Zachowania takie, jak drapanie się po głowie albo zmarszczenie brwi, mogą powiedzieć innym, że jesteś zdziwiony lub zdezorientowany. Jeżeli nosisz wyjątkową biżuterię lub klasyczną. Iwcedową marynarkę, tak jak Samantha, to może się to stać sygnałem niewerbalnym, o ile ktoś nada znaczenie temu, co nosisz. Mrugnięcie lub przypadkowe spojrzenie w czyimś kierunku może star się sygnałem niewerbalnym i zakomunikować, że pragniesz lepiej poznać tę osobę (O^łNcil. 1989b). Nadanie znaczenia zachowaniu niewerbalnemu lub przedmiotom tworzy komunikację niewerbalną.

Przyjmując to podejście, komunikacja niewerbalna dotyczy wszystkich ludzkich zachowań, postaw i obiektów, innych niż słowa, które komunikują wiadomości i posiadają wspólne społeczne znaczenie. Obejmuje wygląd fizyczny, ruchy ciała, gesty, wyraz twarzy, ruchy oczu, dotyk, głos oraz sposób wykorzystywania czasu i miejsca w komunikowaniu się. Nie zawiera jednak gestów, które oznaczają słowa, takich jak w języku migowym, ani słów napisanych lub przekazywanych elektronicznie.

5.1.2.    Porównanie komunikacji niewerbalnej i języka

Komunikacja niewerbalna często występuje równocześnie z komunikacją werbalną, ale nie jest językiem. Czym zatem różnią się komunikacja niewerbalna i język? Niektórzy badacze uważają, że ludzie używali komunikacji niewerbalnej zanim stworzyli język i że język w rzeczywistości powstał z ludzkiej zdolności korzystania z sygnałów niewerbalnych (Brook, 1997). Czy zgadzasz się z tym ewolucyjnym podejściem, czy też nie, te dwa rodzaje komunikacji różnią się w kilku aspektach od języka. Niewerbalna komunikacja jest ciągła, bardziej wieloznaczna, stosowniejsza do komunikowania emocji i czasami zachodzi nieświadomie.

Sprawdź, czy wiesz?

Co jest bardziej podstawowe, komunikacja werbalna czy niewerbalne, dla kompetencji komunikacyjnej na poziomie interpersonalnym?

W małych grupach? Podczas przemawiania publicznego?

Komunikacja niewerbalna jest ciągła, podczas gdy język jest nieciągły. Większość z nas nic mówi ciągłe, ale już w chwili, gdy wchodzisz do pokoju, zanim jeszcze coś powiesz, zaczynasz wysyłać wiadomości niewerbalne. Możesz, skończyć swoją turę mówienia, ale nawet gdy słuchasz, to ciągle wysyłasz wiadomości niewerbalne.

Na ciągłość wiadomości niewerbalnych składa się nasza zdolność wysyłania ich na wiele sposobów w tym samym czasie. Możesz powiedzieć nie więcej niż jedno słowo łub zdanie w jednej chwili.

Wiadomości niewerbalne możesz zaś wysyłać niewerbalne wieloma kanałami równocześnie, przez ubranie, które masz na sobie, twój wyraz twarzy i oczy, twoje ruchy ciała i gesty itd.