griffin007

486 PODSTAWY KOMUNIKACJI SPOIIUNIl

dohnych zakłóceń pcis|N ktywy leorcty-cy zajmujący się punktem wld/eiiin także twierdz;), że nicrównosi i /vvi.|/uin¹ ² z rodzajem, orientacji) seksu.ilu.i om/ przynależności;) rasowi) i klasowa pozwoli) nam zauważyć, jak różne umiejscowienie na drabinie społecznej prowadzi do odmiennego postrzegania natury relacji społecznych. Harding twierdzi, że | kiedy ludzie mówią, znajdując się po przeciwnych stronach układu władzy, ogląd uzyskany z perspektywy osób nic-uprzywilejowanych może być bardziej bezstronny niż ogląd z perspektywy osób uprzywilejowanych”³. W centrum zainteresowań badaczki znajduje się punkt widzenia kobiet, znajdujących się na marginesie społeczeństwa.

O ile I farding cieszy się opinią tego filozofa, który najbardziej upowszechnił teorię punktu widzenia wśród badaczy feministycznych⁴, o tyle Julia Wood popiera i konsekwentnie stosuje logikę przyjętego punktu widzenia w zakresie komunikacji. Wood jest profesorem komunikacji na University of North Carolina w Cha-pcl I liii, gdzie w 1998 roku otrzymała tytuł Profesora Roku za osiągnięcia naukowe i dydaktyczne. Wood twierdzi, że każda perspektywa ma subiektywny charakter, ale jest przekonana, że pewne punkty widzenia s;) bardziej subiektywne niż inne, ponieważ to, co się widzi, zależy od zajmowanego miejsca w hierarchii społecznej’”'. Dla teoretyków komunikacji poważne traktowanie punktu widzenia kobiet jest równoznaczne z przyjęciem wezwania Wood, by wybierać takie i gadnicnia badawcze, którymi inteir mj• się kobiety:

Slale zaniepokojenie ptzemocą sprawia > wielu naukowców feministycznych krytyko), niektóre tematy dominujące w badam²'²' nad związkami. Jeśli w Stanach Zjednot ■ nych każdego dnia cztery kobiety zostają \ bite na śmierć przez swych partnerów pni wadzenie badań nad powstawaniem i uli , mywaniem związków opartych na pr/eii" , wydaje się pilniejsze niż badanie życia u² Zlotowego heteroseksualnych studentów i ■ ważniejsze jest badanie przyjaźni źy|.|( y» w dostatku nastolatków, czy tez iuwy>² ² społecznych, które z przemocy seksiwii ■ i i gwałtu czynią normę zachowania?'¹

Jako badacz płci męskiej, który zajmim-d się już życiem miłosnym i przyjaźnią im i renie miasteczka uniwersyteckiego p.> walnej uczelni, powinienem kiciii|.|. -i. zasadą intelektualnej uczciwości /bud • logikę teorii punktu widzenia IliudiiT i Wood. Czy wszystkie kobiety mają j> •• nakowy punkt widzenia? Dlaczego lin ding i Wood uważają, że kobiety pimh widzenia jest bardziej obiektywny »o mniej stronniczy niż inne, od klóit ²t można byłoby rozpocząć badania' « \ osadzenie dalszych badań w kont. I • -życia kobiet sprawia, że z góry inuH/ę • • łożyć prawdziwość każdego raportu «l<•• cząccgo kobiecych doświadczeń? ( /\ •² ²

leży pomijać wszystko, co mają do |......

dzenia mężczyźni? Dalsza część l» i

rozdziału rozważy U i mm pybuiM doły i/ącc teorii punktu wid/cniu ( )dj>owied/i na nie będą bardziej zasadni', gdy |Mi/ua my zróżnicowane żróilla nilelektualne.

/ których czerpali specjaliści przeprowa dzający analizy.

FEMINISTYCZNY PUNKT WIDZENIA OSADZONY W FILOZOFII I LITERATURZE

W 1807 roku niemiecki filozof Georg He-gcl poddał analizie relację pan - niewolnik. ł»y w ten sposób wykazać, że to, eo ludzie ..wiedzą” o sobie, innych i społeczeństwie zależy od tego, do jakiej grupy sami należą³. Na przykład niewolnicy patrzą z całkowicie odmiennej perspektywy na znaczenie łańcuchów, praw, rodzenia dzieci i kar niż ich właściciele, którzy oglądają tę samą „rzeczywistość”. Ponieważ jednak za właścicielami stoi ustalona struktura społeczna, to oni właśnie mają władzę umożliwiającą im narzucenie własnych ocen.

Karol Marks i Fryderyk Engels poszli w ślady Hegla i przyjęli punkt widzenia proletariatu. Uznali, że idealnej świadomości społecznej należy szukać wśród wyzyskiwanej biedoty, która własnym polem wypracowuje sprawiedliwość, pod warunkiem że zdaje sobie sprawę z walki klasowej, w której uczestniczy⁴. Według Iłarding teoria punktu widzenia „[...) jest

nieco wymuszoną próbą wyłonienia nowej formuły badań jKidjętą przez zaznajomionych z marksistowską epistemologią feministycznych teoretyków społecznych”⁵. Wpisując słowo „kobiety” w miejsce prole-lai ialu. a „dyskryminację ze względu na rodzaj" zamiast walki klasowej, wcześni zwolennicy feministycznej teorii punktu widzenia uzyskali gotowe ramy umożliwiające podjęcie kwestii o doniosłym znaczeniu dla kobiet.

W przeciwieństwie do dctcrniinizmu ekonomicznego Marksa George Herbert Mead uważa, że kultura ..dociera do jednostek" za pośrednictwem komunikacji (zob. rozdział czwarty). Wykorzystując tę kluczową zasadę symbolicznego interak-cjonizmu, Wood utrzymuje, że rodzaj nie jest zjawiskiem biologicznym, lecz raczej tworem kultury. „Nie tyle rodzaj jest zmienny, ile systemem znaczeń, który rzeźbi punkty widzenia jednostek poprzez sytuowanie większości mężczyzn i kobiet w odmiennych okolicznościach materialnych, społecznych i ekonomicznych”^{6 7}.

Postmodernizm również podnosi kwestię punktu widzenia. Kiedy Jean-Fran-cois Lyotard ogłosił, że „nie dowierza me-tanarraejom”, zaliczył do nich także racjonalizm oświeceniowy i zachodnią naukę". Liczne feministki z radością przyjmują postmodernistyczną krytykę, ponieważ uważają, że te dwa zjawiska zostały zdominowane przez mężczyzn, którzy nie chcą się przyznać do faworyzowania męskiego

•’ I Inrding. S. (IWI). Whose Science? IIlunę Kncmiedge? Pu/iking for IVomeni l.nv\ (n. 2ft‘> .²70) 10. N.Y.: Comcll Unlvcrsiiy Press.

Durkhnm, M. (i. (I‘WS). On the rclcvancc ofsiandpoint epistcmology tu thepracticc ot joumnlit.i² O.

casc for „Strong Ohjcctivily". ( onummiatium Theory, S. 117. ^s Wood, J T. (NW3) Gcntlci and inoral voicc: Moving from wom.ms nnturc lo slandpoini cpon Wotntn Studics i/i Conimunmiiion, 15. 13.

^łl W²xk1, J. T. (1W5) I iniiiuM m łinl.nship .md Il>c sludy <•! icltiliomhi|»s. Journul o/ Soi ml uml i-

Rclationshipt, 12. 110

Hcgcl, (i. W. F. (1%5). Fenomenologia ducha. Przcl. A. Landman. Warszawa: PWN.

^K Engels, F. (1978) Socialism: Utopian and Scicntific oraz The Origin of the Family, Privatc Property, and the State. W: R. l uckcr (red.), The Man IMitel* Haider (s. 701-702. 734-735). New York: W.W. Norton. Zob. także liarding. S. (1978) The inslability of Ihe analytical categories of feminist theory. W: S. liarding. J. 0'Barr (red.), ,SV.i and S'< tentifh liu/niry (s 292). Chicago: Univcrsiiy of Chicago Press.

^g liarding. 1997, s. 389.

•° Wood. 1995,s. III.

Lyotard. J. -F. (1997). Kondycjaikhiomh cmiii fłii/mri o Manie wiedty (b. 20). Przcl. M Kowalska i J. Mi* gasiewic/ Warszawa: Fundacja Alellu i.i Ponadto m PoImc ukazała się książka (l‘)‘>K). Postmodernizm dla dna i Kmc\j>ondcncja IW2 /WIV 1'i/ti I lligusinskl Warszawa: Fundacja Alclhcia.