griffin007

486 PODSTAWY KOMUNIKACJI SPOIMJNIi

dobnych zakłóceń pctspcklywy leorety* cy zajmujący się punktem wld/i nin także twierdzą, że nierówności /wi,|/une / rodzajem, orientacji) seksualną ot a/ przy-należnościi) rasowi) i klasowa po/woli) nam zauważyć, jak różne umiejscowienie na drabinie społecznej prowadzi do odmiennego postrzegania natury relacji społecznych. Harding twierdzi, że „|...| kiedy ludzie mówią, znajdując się po przeciwnych stronach układu władzy, ogląd uzyskany z perspektywy osób nie-uprzywiłejowanych może być bardziej bezstronny niż ogląd z perspektywy osób uprzywilejowanych”^{1 2 3}. W centrum zainteresowań badaczki znajduje się punkt widzenia kobiet, znajdujących się na marginesie społeczeństwa.

O ile I larding eieszy się opinią tego filozofa, który najbardziej upowszechnił teorię punktu widzenia wśród badaczy feministycznych⁴, o tyle Julia Wood popiera i konsekwentnie stosuje logikę przyję-lego punktu widzenia w zakresie komunikacji. Wood jest profesorem komunikacji na University of North Carolina w Cha-pel I liii, gdzie w 1998 roku otrzymała tytuł Profesora Roku za osiągnięcia naukowe i dydaktyczne. Wood twierdzi, że każda perspektywa ma subiektywny charakter, ale jest przekonana, że pewne punkty widzenia s;) „[...] bardziej subiektywne niż inne, ponieważ to, co się widzi, zależy od zajmowanego miejsca w hierarchii społecznej”^{5 6}. Dla teoretyków komunikacji poważne traktowanie punktu widzenia kobiet jest równoznaczne z przyjęciem wezwania Wood, by wybierać takie /»n gadnicnia badawcze, którymi intcrcMiH się kobiety:

Slałe zaniepokojenie pizeinocą sprawi* ^ wielu naukowców feministycznych krytykuj niektóre tematy dominujące w bd<l.niMtfl nad związkami. Jeśli w Stanach Zjednm mp nych każdego dnia cztery kobiety zost.i|.| im bite na śmierć przez swych partnerów |Nit| wadzenie badań nad powstawaniem i uii/yi mywaniem związków opartych na pr/iunfll wydaje się pilniejsze niż badanie życia ur nJ ciowego heteroseksualnych studentów (■ ważniejsze jest badanie przyjaźni ży|i< uh w dostatku nastolatków, czy tez mwyld społecznych, które z przemocy sckMinirl i gwałtu czynią normę zachowania?'¹

Jako badacz płci męskiej, który' zajmowH się już życiem miłosnym i przyjaźnią nu renie miasteczka uniwersyteckiego pil watnej uczelni, powinienem kici ii|<m iii zasadą intelektualnej uczciwości /ImiI||I logikę teorii punktu widzenia ll.mlmu i Wood. Czy wszystkie kobiety ma|i| |< >1 nakowy punkt widzenia? Dlaczego Ilu ding i Wood uważają, że kobiecy pmiH widzenia jest bardziej obiektywny «#l| mniej stronniczy niż inne, od kloiyfll można byłoby rozpocząć badania ’ i ry osadzenie dalszych badań w koni l' • I* życia kobiet sprawia, że z góry mus/y -i łożyć prawdziwość każdego rapoilu dnlt cząccgo kobiecych doświadczeń? < /y -i*» leży pomijać wszystko, co mają do pmy ii dzenia mężczyźni? Dalsza częśi li )jł|

rozdziału rozważy tc i inne pytaniu *i\ |t/ące teorii punktu widzeniu < )dpowied/i ii.i nie będą bardziej zasadne, gdy pozna my zróżnieowane źródła intelekliialnc, / których czerpali specjaliści pi/cpmwa tlzający analizy.

FEMINISTYCZNY PUNKT WIDZENIA OSADZONY W FILOZOFII I LITERATURZE

W 1807 roku niemiecki filozof Georg Helgo! poddał analizie relację pan - niewolnik, l»y w ten sposób wykazać, że to, co ludzie | „wiedzą” o sobie, innych i społeczeństwie [zależy od tego, do jakiej grupy sami należą⁷. Na przykład niewolnicy patrzą z całkowicie odmiennej perspektywy na znaczenie łańcuchów, praw, rodzenia dzieci i kar niż ich właściciele, którzy oglądają tę samą „rzeczywistość". Ponieważ jednak za wła-jśeicielami stoi ustalona struktura społeczna. to oni właśnie mają władzę umożliwiającą im narzucenie własnych ocen.

Karol Marks i Fryderyk Engels poszli w ślady Hegla i przyjęli punkt widzenia proletariatu. Uznali, że idealnej świadomości społecznej należy szukać wśród wyzyskiwanej biedoty, która własnym potem wypracowuje sprawiedliwość, pod warunkiem że zdaje sobie sprawę z walki klasowej, w której uczestniczy⁸. Według I larding teoria punktu widzenia „(...] jest nieco wymuszoną próbą wyłonienia nowej lormuly badań podjętą przez zaznajomionych / marksistowską epistemologią icministycznych teoretyków społecznych”⁹. Wpisując słowo „kobiety” w miejsce prolc-tai iatu, a „dyskryminację ze względu na rodzaj" zamiast walki klasowej, wcześni zwolennicy feministycznej teorii punktu widzenia uzyskali gotowe ramy umożliwiające podjęcie kwestii o doniosłym znaczeniu dla kobiet.

W przeciwieństwie do determinizmu ekonomicznego Marksa George Herbert Mead uważa, że kultura „dociera do jednostek” za pośrednictwem komunikacji (zob. rozdział czwarty). Wykorzystując tę kluczową zasadę symbolicznego interak-cjonizmu, Wood utrzymuje, że rodzaj nie jest zjawiskiem biologicznym, lecz raczej tworem kultury. „Nie tyle rodzaj jest zmienny, ile systemem znaczeń, który rzeźbi punkty widzenia jednostek poprzez sytuowanie większości mężczyzn i kobiet w odmiennych okolicznościach materialnych, społecznych i ekonomicznych”¹".

Postmodernizm również podnosi kwestię punktu widzenia. Kiedy Jcan-Fran-cois Lyotard ogłosił, że „nie dowierza me-tanarracjom”, zaliczył do nich także racjonalizm oświeceniowy i zachodnią naukę¹¹. Liczne feministki z radością przyjmują postmodernistyczną krytykę, ponieważ uważają, że te dwa zjawiska zostały zdominowane przez mężczyzn, którzy nie chcą się przyznać do faworyzowania męskiego

«ł

llegel, (J. W. F. (1‘765). Fenomenologia ducha. Pr/cl. A. Landman. Warszawa: PWN.

F.ngcls, F. (1978) Socialism: Utopian and Scicnlific oraz The Origin of the Family, Privatc Properly, and the State. W: R. Tuckcr (red.). Tlie Man-Fngels Keader (s. 701-702. 734-735). New York: W.W. Norton. Zob. także Harding, S. (1978) The instahility of Ihc analytical catcgories of feminist theory. W: S. I larding, J. 0’Barr (red.). ,SV.i and V< ientifn liu/niiy (\, 292). Chicago: Univcrsity of Chicago Press. Harding. 1997. s. 389.

Wood. 1995. s. III.

I.yotard. ,1 -F. (1997). Kondycja /tonowiu zesna Iła/mrl o sianie wiedzy (v 20). Przcl. M. Kowalska i J. Mi-gasicwic/.. Warszawa: Fundacja Alothciu Ponadto w Polsce ukazała Kię książka (1998). Postmodernizm dla dzieci Korc.yumdencja I9K2- /(W.V Pi/el l IhgasurTi Warszawa: Fundacja Alethcia.

Harding. S. (1991). Whosc Science? Whosc Knowlcdge? Thinkingfor IVomcn's l.iws (s. 269 .’70) Umi*

N.Y.: Corncll Utmersity Press.

¹ Durkham, M. (i. (1998). On tlić rclcvancc ot standpoini cpistcmology to the practicc of jouriMlnm • |

casc for „Strong Objcctivity". Conwuintcaiion Ihcory, S. 117.

' Wood, J. T. (1993) (iender and morał voicc: Moving from womiui'** naturę to standpoini cpnii i" Utgfl Womcn\ Sludics in CommuiUcuiitm, 15. 13.

Wood, J. T. (1995). I i nnnist scholarship and Ihc Mody of icliiliomhips. JiHinutlof Socinl mul i> > • > Ueliilionshiin. 12, I III