19 (83)

118 Praca, konsumpcjonizm i nowi ubodzy

im się rosnąca liczba polityków w innych zamożnych krajach (w tym w Wielkiej Brytanii). Jak stwierdzają Handler i Hasenfeld na temat WIN (kryptonim amerykańskiego programu welfare-to-work):

Od powstania WIN i poprzez jego zagmatwaną historię retoryka usprawiedliwiająca WIN w niewielkim stopniu odnosiła się do jego faktycznego oddziaływania. Wszystkie dostępne świadectwa wskazują na to, że program ten miał fatalne skutki [...]. Programy te pokutują w różnych formach, pomimo przytłaczających historycznych dowodów, że zasadniczo nie udawało im się w żaden zauważalny sposób zredukować liczby osób korzystających z zasiłku ani poprawić ekonomicznej samowystarczalności ubogich. Przyczyny ich trwania nie mogą zatem leżeć w ich zbawiennych skutkach dla ubogich i dla systemu zasiłków, lecz raczej w ich widocznej użyteczności dla nieubogich⁴*.

Niechęć, prawdziwa czy domniemana, współczesnych ubogich korzystających z zasiłku do włączenia się w „produktywny wysiłek'' w żaden sposób nie hamuje wzrostu produktywności. Współczesne korporacje do wzrostu sw oich zysków nie potrzebują większej liczby pracowników, a gdyby nawet icłi potrzebowały, z łatwością mogą znaleźć ich gdzie indziej i na lepszych warunkach niż na miejscu, nawet jeśli prowadzi to do dalszego ubożenia miejscowej biedoty. Ostatecznie przecież, według najnowszego Raportu o Rozwoju Ludzkości (Humań Development Report) Organizacji Narodów Zjednoczonych. 1 300 000 000 ludzi na świecie żyje obecnie za jednego dolara lub mniej dziennie; wedle tych standardów-, nawet 100 000 000 ludzi żyjących poniżej granicy ubóstwa na zamożnym Zachodzie, w ojczyźnie etyki pracy, ma przed sobą długą drogę do przejścia.

¹³ J F. Handler, Y. Hasenfeld, The Morał Construction ofPoverty, London 1991, ss. 139, I96n. Według autorów, w 1971 roku program WIN objął 2 700 000 osób, lecz faktycznie tylko 1J 8 000 wzięło udział w kursach, a spośród nich jedynie 20% utrzymało pracę przez przynajmniej trzy miesiące. Średnia płaca wyniosła 2S za godzinę (s. 141).

Jednak w świecie wielkich korporacji „postęp" to dziś przede wszystkim „redukcja”, podczas gdy „postęp technologiczny” oznacza zastąpienie żywej siły roboczej elektronicznym oprogramowaniem. To, że potępianie odbiorców zasiłków za ich niechęć do pracy - a w konsekwencji założenie, że zarobiliby na swoje utrzymanie, gdyby tylko otrząsnęli się z apatii i nawyków zależności - jest obecnie obłudne, udowadnia sposób, w jaki Giełda Papierów Wartościowych, ów- mimowolnie szczery rzecznik korporacyjnych interesów, reaguje na fluktuacje zatrudnienia. Gdy w danym kraju wskaźniki bezrobocia rosną, giełda nie wykazuje najmniejszych przejawów lęku, nie mówiąc nawet o panice; na wiadomość, że istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że zatrudnienie nie będzie wzrastać, giełda reaguje entuzjastycznie. Informację, że od czerwca do lipca 1996 roku liczba nowych wakatów w Stanach Zjednoczonych zmniejszyła się, a zatem wzrósł odsetek ludzi oficjalnie pozostających bez pracy, odnotowano pod tytułem „Dane na temat zatrudnienia cieszą Wall Street” (w jeden dzień Dow Jones zdobył 70 punktów/⁹. Wartość udziałów w gigantycznym konglomeracie AT&T wzrosła dramatycznie tego samego dnia, gdy jego menadżerowie ogłosili likwidację 40 000 miejsc pracy⁵⁰ - zjawisko to powtarza się niemal codziennie na wszystkich giełdach papierów wartościowych na całym świecie.

Osiadła siła robocza kontra „koczowniczy" kapitał

Robert Reich⁵¹ sugerował, żc na rynku pracy można obecnie znaleźć czteiy kategorie pracowników. Pierwsza to „manipulatorzy symbolami** - wynalazcy, twórcy reklam, promotorzy i handlarze, idei. Drudzy, głównie edukatorzy wszystkich obszarów i poziomów,

*’ „Internationa! Herald Tribunc”, 3-4 sierpnia 1996.

^:oC. Julicn, Vers le ckoc social, „Le Monde Diplomatięuc", wrzesień 2996. ^5ł R. Reich, The Work of iWations, New York 1991.