1

właśnie wskutek bardzo silnych hamulców wewnętrznych, które go od tego powstrzymują. Nic jest to jednak bynajmniej jakiś ogólnoludzki, gatunkowy wstręt do ludzkiego mięsa, znane są bowiem szczepy, których ludożerslwo było normalnym zwyczajem i trzeba jc było tępić w drodze stasowania odpowiednich norm prawnych i sankcji karnych. Równocześnie znane są inne kultury, w których spożywanie w ogóle jakiegokolwiek mięsa budzi podobne wewnętrzne opory, jak u nas mięso ludzkie.

Co do listy i klasyfikacji społecznych potrzeb człowieka panuje wśród psychologów daleko większa rozbieżność poglądów niż w sprawie potrzeb biologicznych.. Istnieje wicie proponowanych klasyfikacji o bardzo różnych stopniach szczegółowości. Przedstawię tu Jedną z nich, klasyfikację psychologa amerykańskiego Murraya. Jest ona oparta na licznych i wszechstronnych badaniach i obejmuje bardzo wiele różnorodnych potrzeb. Należy jednak traktować ją raczej jako klasyfikację przykładową i orientacyjną, a nic jako celną i powszechnie przyjmowaną listę.

Murray dzieli wszystkie potrzeby społeczne człowieka (nazwane przez niego psychogennymi) na sześć następujących grup:

1.    Przedmiotowe

2.    Ambicjonalne

3.    Władzy

4.    Szkodzenia

5.    Uczuciowe

6.    Dodatkowe.

Każda z tych klas, to nie jedna potrzeba, lecz grupa potrzeb jakoś z sobą powiązanych. Omówimy kolejno te grupy, charakteryzując przykładowo po kitka konkretnych potrzeb z każdej grupy.

POTRZMY PRZEDMIOTÓW C.

Potrzeby tej grupy. Jak wskazuje ich nazwa, związane są z przedmiotami.

Jedną z potrzeb tej grupy jest potrzeba nabywania. Polega ona na tym, że człowiekowi sprawia przyjemność sam fakt kupowania czy dostawania przedmiotów, niezależnie od ich bezpośredniej wartości użytecznej. Nie zawsze łatwo jest odróżnić, czy jakiś konkretny fakt nabycia przedmiotu jest wynikiem działania lej właśnie ogólnej potrzeby nabywania, czy też rzeczywistej potrzeby tego właśnie przedmiotu. Są jednak także sytuacje, w których bardzo łatwo Jest stwierdzić, że działa właśnie ogólna potrzeba nabywania. Na przykład widuje się niekiedy ludzi, zwłaszcza niewiasty, wchodzące do sklepu i bez wyraźnego celu przewracające go „do góry nogami" w poszukiwaniu nie wiadomo czego; albo zdarza się, żc kłoś kupi coś. co właśnie zobaczył na wystawie, a z czym później sam nie wic, co zrobić. Właśnie na umiejętnym wykorzystaniu lej potrzeby — powszechnej w niniejszym czy większym stóp mu wszystkim ludziom — polega m.' in. sztuka dobrej reklamy.

Drugą potrzebą z tej grupy. bord20 spokrewnioną z potrzebą na by wania. jest potrzebo posiadania. I znowu trzeba tu odróżnić t potrzebą, która zaspokaja sam fakt posiadania, od rozmaitych rcalnycl korzyści, które daje posiadanie przedmiotu. Jeśli na przykład lekar. przebywający pieszo lub autobusami długie kilometry do chorych raarzj o samochodzie, to prawdopodobnie głównym czynnikiem są tu realm korzyści płynące z posiadania samochodu, a nie sam fakt posiadania Ale gdy ktoś ma do absolutnej i wyłącznej dyspozycji samochód służbowy, a mimo to czuje pewien brak z tego powodu, żę nic jest to Jeg< własny samochód, to wówczas jest to raczej wynikiem działania właśnie owej potrzeby posiadania.

Bardzo zbliżoną do tej ostatniej jest potrzeba gromadzenia. Wynikiem Jej działania Jesf zapychanie rozmaitymi rupieciami piwnic, strychów. komórek ttp.. w nadziei, że „to się jeszcze może przydać". Tutaj nawet nie sam fakt posiadania przedmiotu odgrywa główną rolą, ale żal, żeby się coś nic „zmarnowało’’, żal rozstania się z czymś, co przez długi czas miało realną wartość użytkową, mimo żc na skutek kompletnego zużycia już ją straciło.

Ostatnią z wybranych z tej grupy potrzeb Jest potrzeba porządkowania. Polega ona na tym. że troska o konserwacją przedmiotów użytkowych i dbałość o gotowość tych przedmiotów do użycia przekształca sią w „sztuką dla sztuki". Człowiek opanowany tą potrzebą, zamiast dbać o przedmioty, aby mu lepiej służyły, staje sią sam niewolnikiem przedmiotów i ma z nimi więcej kłopotu niż korzyści. Jest, na przykład, taki typ „pań domu", które * mieszkania mającego przecież służyć całej rodzinie, czynią „świątość", której, na odwrót, ma służyć cała rodzina: mieszkanie pięknie wygląda i lśni od czystości, ale tu nic można usiąść, bo stę pogniecie, tu nie można przejść w butach, bo pobrudzi się podłoga, czasem nawet do popielniczki nic wolno strząsać popiołu z papierosa, bo jest świeżo wymyto.

Ciekawym połączeniem wszystkich tych wymienionych potrzeb przedmiotowych Jest kolekcjonerstwo. Są ludzie, którzy dla samej przyjemności nabywania, posiadania i porządkowania zbierają przedmioty nie mające żadnej wartości użytkowej: znaczki pocztowe, pudełka od zapałek, zuzyte baterie itp.

•* -pOTOZrOY AMBICJONALNE

Jedną z potrzeb lej grupy jest potrzeba wyższości. Przejawia się ona głównie we współzawodnictwie między ludźmi. Ludzie o silnie rozwiniętej potrzebie wyższości starają się o uzyskanie dobrego wyniku nie ze względu na sam wynik, lecz zc względu na porównanie z innymi; uczą się nic po to. zęby dostać na egzaminie „piątkę", lecz