48 (48)

48 Konstytucja i inne źródła prawa konstytucyjnego

tucyjnego, na przykład ustawy - ordynacje wyborcze, ustawę o referendum, ustawę o Trybunale Konstytucyjnym, a także regulaminy Sejmu i Senatu, przyjmowane w formie uchwał tych izb; w innych aktach normy prawa konstytucyjnego występują obok norm należących do innych dziedzin prawa, na przykład ustawy o samorządzie terytorialnym, ustawa o finansach publicznych. Jednak trzeba podkreślić, że określenie danej ustawy (jej przepisu) jako źródła prawa konstytucyjnego ma znaczenie czysto klasyfikacyjne, a w żaden sposób nie wpływa na jej moc prawną i nie przyznaje jej nadrzędności wobec innych ustaw'.

36.    W tradycji polskiej prawo konstytucyjne (podobnie jak inne działy prawa) ma charakter prawa stanowionego - jedynym jego źródłem może być pozytywno-prawne unormowanie przyjęte przez powołany do tego organ. Nie ma tym samym miejsca dla prawa zwyczajowego, rozumianego jako normy prawne powstałe w drodze długotrwałego stosowania zwyczajowo przyjętych rozwiązań i mające moc obowiązującą taką. jak prawo stanowione. Prawo zwyczajowe kształtować się może tylko w systemach o ustabilizowanym charakterze i długotrwałej ewolucji (Wielka Brytania) - nie może dziwić, że w Polsce nigdy nie było po temu warunków.

praw

jedn;

imali

-----------------

Toteż zupełnie wyjątkowo (i zawsze ze znakiem zapytania) można wskazać normy nadające się, być może, do traktowania w' kategoriach prawa zwyczajowego. Wydaje się tu należeć tak zwana zasada dyskontynuacji prac parlamentu, przyjmująca. że koniec kadencji kładzie kres wszystkim sprawom (zwłaszcza wszystkim projektom ustaw) niezałalw'ionym przez parlament, a więc że nowa izba nie dziedziczy zaległości po swej poprzedniczce. Choć zasady tej nie zapisano w żadnym pozytywnym unormowaniu, uznaje się ją za obowiązującą już od czasów II Rzeczypospolitej.

37.    Zupełnie czym innym jest natomiast zwyczaj konstytucyjny. Pojęciem tym określa się ustabilizowaną (tzn. długotrwałą i powtarzalną) praktykę postępowania w jakiejś sytuacji, rodzącą domniemanie, że gdy sytuacja ta zaistnieje w przyszłości, także postąpi się w niej w taki sam sposób. Innymi słowy, choć przepisy prawa pozostawiają kilka możliwości w określonej sytuacji, to praktyka stale wybiera tylko jedną z tych możliwości. Istotą zwyczaju konstytucyjnego jest to, że powstaje on lam. gdzie regulacja prawna nie jest wyczerpująca, co jest częstym zjawiskiem w prawie konstytucyjnym. Najwięcej zwyczajów konstytucyjnych można odnaleźć w praktyce parlamentarnej. w niemałym stopniu na zwyczajach oparte jest na przykład funkcjonowanie Rady Ministrów. Innym przykładem zwyczaju jest sposób zajmowania miejsc w sali obrad Sejmu przez poszczególne ugrupowania (tradycyjny podział na prawicę i lewicę), albo kompetencja marszałka Sejmu poprawiania technicznych błędów (np. w numeracji przepisów) w ustawach uchwalonych już przez Sejm.

Raz jeszcze należy przy tym podkreślić, że zwyczaj konstytucyjny to sposób, w jaki normy prawa konstytucyjnego są stosowane w praktyce. Zwyczaje konstytucyjne należy traktować jako element praktyki konstytucyjnej, a nie prawa konstytucyjnego. bo zwyczaj to określony sposób postępowania, a nie norma prawna. Tym samym zwyczaj może zostać zawsze przekreślony czy odrzucony, jeżeli przestanie się go stosować w praktyce. Odrzucenie czy zmiana zwyczaju nie wymaga zmiany przepisu prawnego, gdyż może on powstać i istnieć tylko tam. gdzie regulacje

>...    ■.    ,--lf •• *    =>- a - •

■    ■ -«*--?) r ■ —    '

' Ąl-    WWWit . .'1C

, m-

glfpp

mi lytiAyrawi

■    ’i