CCF20090702049

98 Przerwanie immanencji

Ale to zbawienie człowieka i bytu zostaje pomyślane w języku dwuwymiarowej ontologii, wykluczającym jakiekolwiek odniesienie do wysokości, jakby z obawy, że wysokość ktoś może pomylić z niebem. W tym eseju, któremu nie przyświecały intencje krytyczne i w którym chcieliśmy przede wszystkim wydobyć siłę niektórych pojęć Blocha, nie możemy się jednak nie zdziwić, że wysokość jest w tej myśli do końca pojmowana jako coś nadprzyrodzonego i że z tego zasadnego powodu pozostaje czymś podejrzanym, chociaż w opisywanych przez Blocha wyjątkowych doświadczeniach utopijnego spełnienia byt, aby oświetlić mrok podmiotu, zaczyna być jakby w stopniu n aj w y ż s z y m. Czy nie sugeruje to przejścia od pojęcia bytu do pojęcia stworzenia, w którym nie ma przecież nic wstydliwego? I czy oczywiste wyniesienie superlatywnego pojęcia bytu nie powinno prowadzić do ujrzenia wymiaru takiej wysokości, która jest mniej wątpliwa niż wysokość przedkopernikańskiego wszechświata?

O UŁOMNOŚCI BEZ „TROSKI”

W NOWYM SENSIE¹

Mikelowi Dufreme

...W warstwie, w której dochodzi do źródłowej symbiozy człowieka i świata, zawsze można odkryć niejasne i dwuznaczne wyrażenia tego wymogu, zgodnie z którym człowiek jest zadaniem dla człowieka.

Mikel Dufrenne, Pour 1’homme, s. 166

I

Codziennie doświadczamy przypadków ludzkiej ułomności - sytuacji, gdy człowiek nie potrafi stanąć na wysokości swojego człowieczego zadania, gdy nie ma siły sprostać temu, czego się od niego oczekuje. Człowiek podlega przyczynom fizycznym, ekonomicznym i politycznym, jakby był tylko jednym z wielu zjawisk przyrody. Wyniesienie ludzkiej tożsamości do rangi podmiotowości transcendentalnej nie zmienia skutków, jakie dla serca Ja, będącego tylko częścią trzewi, może mieć wdarcie się weń kawałka metalu - ostrza sztyletu albo rewolwerowej kuli. „Cała moc ludzkiego umysłu musi ulec najmniejszemu atomowi materii”, czytamy w Logice z Port-Royal. Czyż ludzka ułomność nie wywodzi się z tej śmierci, rozumianą jako wrota nieodpartej nicości i miażdżącej byt, którego sens sprowadza się do essance², do zadania lub misji bycia, to znaczy do spełniania czynności wyrażonej przez czasownik nad czasownikami, przez czasownik być, który lekkomyślnie nazywamy posiłkowym? Ten czasownik nad czasownikami nazywa bowiem aktywność, w której nie dokonu-

7*

1

Tekst ukazał się w „Condlium 113”, 1979.

2

* Piszony essance z a, aby oznaczyć tym słowem czasownikowy sens słowa łtre — by ci e: dzianie aę bycia, Seta w odróżnieniu od Seiendes.