Durkheim socjologia05

/. Co to jest fakt społeczny? 35

Myśl* znajdująca się we wszystkich świadomościach partykularnych, odruch, powtarzany przez wszystkie jednostki, nie są bynajmniej przez to samo faktami społecznymi. Jeżeli przy definiowaniu faktów społecznych poprzestaje się na tej ich właściwości, to dlatego, że miesza się je niesłusznie z tym, co można byłoby nazwać ich jednostkowymi wcieleniami. Tym, co konstytuuje fakty społeczne, są wierzenia, skłonności i praktyki grupy, wziętej jako zbiorowość. Czymś zupełnie innym są formy, jakie przybierają stany zbiorowe, załamując się w jednostkach. Okoliczność, że te dwa porządki faktów występują często w stanie rozłączenia. pokazuje najlepiej ten naturalny podział. W rzeczywistości, niektóre z owych sposobów działania lub myślenia nabierają w wyniku ich powtarzania swego rodzaju zwartości, która je - można powiedzieć - utrwala i odróżnia od poszczególnych zdarzeń, będących ich odbiciem. W ten sposób oblekają się one w ciało, we właściwą im formę zmysłową, tworząc rzeczywistość sui genens, bardzo różną od faktów indywidualnych, w jakich znajduje wyraz. Zbiorowy zwyczaj nie istnieje tylko immanentnie w następujących po sobie aktach, jakie określa, ale na mocy przywileju, pozbawionego odpowiednika w biologii, zostaje raz na zawsze w’yrażony w formule, która przechodzi z ust do ust. przekazywana jest przez wychowanie, utrwala się nawet na piśmie. Taki jest początek i taka jest natura przepisów moralności i prawa, aforyzmów i przysłów ludowych, kodeksów dobrego smaku, stwarzanych przez szkoły literackie. artykułów wiary, w jakich sekty religijne lub polityczne streszczają swoje wierzenia itd. Żadna z owych reguł nie wyczerpuje się w zastosowaniach, jakich dokonują poszczególni ludzie, j>onie waż mogą one istnieć nawet wtedy, gdy nikt ich w danym momencie nie stosuje.

Oczywiście, podział ten nic zawsze występuje z jednakową wyrazistością. Wystarczy jednak, aby ponad wszelką wątpliwość istniał w ważnych i licznych wypadkach, jakie przytoczyliśmy, a będzie można dowieść.że fakt społeczny jest czymś różnym od swoich reperkusji jednostkowych. "Zresztą jeżeli nawet podział ten nie jest bezpośrednio dostępny obserwacji, można go często dokonać za pomocą pewnych metodycznych zabiegów. Co więcej, przeprowadzenie takiej operacji jest nieodzowne, jeżeli chcemy pozbawić fakt społeczny wszelkich domieszek i obserwować go w stanie czystym. Tak więc istnieją pewne prądy opinii, które - w zależności od epoki i kraju - popychają nas z większą lub mniejszą intensywnością np. do małżeństwa. samobójstwa, większej lub mniejszej rozrodczości. Są to. oczywiście, fakty społeczne. Na pierwszy rzut oka wydają się one nieodłączne od form, jakie przybierają w poszczególnych wypadkach. Statystyka dostarcza nam jednak środka do ich wyodrębnienia. Fakty te przedstawia się ze sporą dokładnością w postaci procentu urodzin, związków małżeńskich i samobójstw, tj. liczb, jakie uzyskujemy. dzieląc całość średniej rocznej liczby ślubów, urodzin i dobrowolnych śmierci przez liczbę lpdzi w wieku małżeńskim, prokreacyjnym i samobójczym¹. Ponieważ każda z tych liczb obejmuje bez różnicy wszystkie poszczególne przypadki, jednostkowe okoliczności mogące mieć

1

Samobójstwa nie są popełniane ani niezależnie od wieku, ani z jednakowym we wszystkich rocznikach nasileniem.