Gennep Obrz�dy przej�cia3

3. < Jednostki i grupy

Status obcegc - Obrzędy wtączerua obcego. - Biesiada. - Wymiana Jako rytuał wtfe yUą - pwynbaga (braterstwo) - Rytuały powttalno. - Seksualne obrzędy hteftifci Stednoa obcego. - Rytuały związana z wyruszaniem w podroż i z powroSsm < pop¹ _ Adopcja - Obrzędy zmiany pana. - Wojna, krwawa zemsta, pokój.

Każda społeczeństwo można potraktować Jako rodzaj domostwa podzMon^ na pokoje i korytarze. Im bardziej dana cywilizacja jest zbliżona do nasżej, cieńsze są ścianki działowe między pomieszczeniami i tym większe oraz sza¹ otwarte drzwi umożliwiające komunikację. Natomiast w społeczeństwach n¹ cywilizowanych - przeciwnie - wszystkie pomieszczenia są starannie od rifc oddzielone, a przejście z jednego do drugiego wymaga wielu formalności I csi monit analogicznych do rytuałów przejścia fizycznego opisanych w poproś¹ rozdziale.

Jednostki lub grupy, które z tytułu urodzenia czy specjalnych cechnabftd pozbawiono prawa wstępu do określonego domostwa oraz przebywania w nej z jego części znajdują się w stanie izolacji mającej dwa aspekty występujp osobno lub łącznie. Owe Jednostki czy grupy są słabe, gdyż pozostają poa & ną społecznością. Są także silne, gdyż przebywają w rzeczywistości saoun.ffr ko że owa społeczność, do której nie mają wstępu, dla swoich własnych ków stanowi rzeczywistość profanom. Stąd biorą źródło różne zachowania ns mai tych społeczności. Jedne zabijają, ograbiają i maltretują obcych, me nadętemu działaniu charakteru ceremonii’, inne natomiast manifestują przed ² strach, hołubią i traktują Jako istoty potężne lub też podejmują przeciwko nt magiczno-roltgijne środki zapobiegawcze (ochronne).

W wielu społecznościach obcego traktuje się jako Istotę świętą, obdaneą wielkim potencjałem magicżno-rellgijnym i nadnaturalnymi zdolnościami czfl¹ nia zła lub dobra. Pisali o tym wielokrotnie James Oeorge Prazer oraz Alfred9;

1 noel Crawłey*. którzy rytuały, Jakim poddaje olę obcych, wiążą jednoznaczni*

■ z odczuwanym przód nimi maglczno-rellgljnym strachem, Obrzędy te mają na

■ ęollf zneutralizowanie złowrogie] siły obcego lub przemoczenie jej w silę dofeco-I czynną, czyH .odczarowanie" go. Philip James Hamilton Grieraon podziela ten I punkt widzenia, jednak Interesuje go także status prawno-ekonomiczny obcego¹I (podajo wiele przykładów). Jeszcze mocnie) akcentuje go Edward Mnander I Westermarck*. który wskazuje także na mne czynniki mogące wpływać na zachowanie wzgłędem obcego (na przykład Indywidualna wrażłrwosć. pozytywne lub nadnaturalne zainteresowanie itp.) i odrzuca teorię rytuałów przenośnych Craw-teya Zdaniem Crawłeya obrzędy związane z obcymi eą jedynie sposobem na zniesienie .tabu izoiacp jednostki*⁹. Westermarck proponuje zaś mną. jeszcze węższą interpretację: celem tych rytuałów jest zniszczenie .złego oka', które a priori ma każdy obcy, oraz .warunkowej Mątwy*, która może spaść na gospodarza z tytułu obecność obcego*. Natomiast Frank Byron Jsuons ogranicza

sens owych rytuałów do obrzędów oczyszczenia dotyczących ubmta i przedmiotów należących do obcego, a nie do jego osoby⁷.

Każdą z wymienionych tu teohi można zastosować w wwłu rozmaitych oko-Icznościach. jednak żadna z nich nie pozwała zrozumieć ani mechanizmu rytuałów związanych z obcym, ani przyczyn, dla których rytuały te następują w okre-Słonym porządku, ani też analogu między tymi sekwencjami rytualnymi a sekwencjami obrzędów dzieciństwa, wieku młodzieńczego (dojrzewania), zaręczyn. zaślubin Itp.

Gdy studiujemy szczegółowe opisy ceremonii, jakim są poddawani obcy jako Jednostki oraz jako grupy (karawany, ekspedycje naukowe Itp.), odkrywamy, te różnorodność form kryje w sobie zdumiewającą jedność sekwencji. Akty, któ-| ro następują po przybyciu do danej społeczności lokalnej znacznej liczby ob-

^łZob. James George Frezer, The Gokten Bough, t. I, London 1900, s. 297-304

1^ jzob. przypis 10 nas. 33 niniejszej książki); Alfred Ernest Crawłey, The Mystic floae, Lon-don 1902, B. 141.239,2501 nasi; Heruy Gtey Trumbulj [The Thre&oki Cowenanł. New J York 1896, a, 4-5 oraz passim) pisze o rytuałach związanych z krwią oraz z progiem, ale I ma na myśli wyłącznie rytuały wejścia

*20h.Phip James HamBon Grierson. The SOent Tracie. Edinburgft 1903. a 3046. I 79-83.

*Zob, Edward Ałercander Westermarck, The Origm and Dowtopmenr oł tfca Morał I «a*S,l 1. London 1906. & 570-686.

'Zob. Alfred Ernest Crawłey. I7»o Mystc ffose. s. 172.

• Zob. Edward Ałenander Westermarck. The Ortgin and Owetopoartf ot 0» Motet Idees. przede wszystkim a 586-592 oraz niezwykle uproszczone konlduzje ze a 390.

'Zob, Frank Byron Jevomr tofroducton to tho HUto* ot Jtełpai, London 1896. s, 7.1. Trudno doprawdy zrozumioć, dlaczego ubrania I przedmioty należąoe do obcego mogą być nieczyste, niebezpieczne l mleć charakter tabu. a Ich właściciel, który Jo nosi z sobą lub na tobie, nie.

Jednostki i grupy

W przypadkach zorganizowanych napaści (na przykład na karawany) łub pt¹

nabrzeżnego (prawo brzegowe (tac łus rmufmgU). pozwalająca mieszkańcom wytntt na zawłaszczenie rzeczy, która morze wyrzuciło no brzeg] zjawisko to ma charaktęr.flW¹ nie prawny i ekonomiczny, w bardzo niewielkim stopniu dotyka sfery mag¹cznor«łłgv¹ jednakże czasami, na przykład na Fidżi, prawo brzegowa ma uniemożliwia obcynvl¹ lowanym Jako magicznie niebezpieczni, wstęp na ziemię należącą do plemienia.