Gennep Obrz�dy przej�cia0

Ceremonie związane z ciążą I porodem stanowią na ogól całość. Na pocz^ za pomocą rytuałów wyłączenia, kobieta ciężarna rozstaje się ze swoją spo^ notóą ogólną, rodzinną, a niekiedy nawet z własną grupą płciową Następ I odbywają się obrzędy samej ciąży, która stanowi okres przejściowy. W kota* I prawe Się lytualy porodu, tói celem jest ponowne włączenie kobiety do l

rości, do których wcześniej należała, lub zapewnienie Jej w społecznością I nej nowego statusu, jato matce - zwłaszcza gdy jest to jej pierwsze daecto^ I ttoecko płci męskiej.

I Spośród wszystkich wymienionych obrzędOw ciąży i porodu najlepiej I no rytuały wyłączenia. Na niektóre z nich zwrócili uwagę James Georga oraz Alfred Ernest Crawiey' - szczególnie w kontekście zamykania oężamyo I w osobnych chatach albo w specjalnych pomieszczeniach wyodrębniaj I z mieszkań. Sporo miejsca poświęcili także rozmaitym tabu związanym i pcb wieniem, zbytkiem czy płcią, a także rytuałom zwanym .oczyszczeniem¹, rśetaedy nćfezy traktować jako rytuały zniesienia tabu, a czasem jako rytuały to nownego włączenia. W tym szczególnym momencie kobieta jest Izotoa-; z dwóch powodów: dlatego, że jest niebezpieczna i nieczysta albo po prpsbfe tego. ze jako ciężarna, z fizjologicznego i społecznego punktu widzenia prą tóowo znajduje się w stanie anormalnym i trudno się dziwić, że trćktujtSH w taki sposób, w Jaki traktuje się chorych, obcych itp.

Rytuały oązy. podobnie jak rytuały porodu, składają się w znacznym sty nlu z rytuałów sympatycznych (imłtacyjnych) lub przenośnych, zarówno bnc średnich, jak l pośrednich, dynamistycznych i animistycznych. Ich celem jestut twłenie porodu oraz ochrona matki I dziecka (niekiedy także ojca. bliskich lew nych albo nawet całej rodziny czy kłami) przed osobowymi łub nleosobcmyrriś

' Zoo James George Frezer, Tha Gokten Bough. London 1900,11, & 326-327,11 l 1462 Izob. przypis 10 na e. 33 nfotejttej »«ą*'l: Alfred Ernest Crawiey, fteM* | Am. London I0ft, s. 213,41M16.432; Zob. także Hermann Heinrich Ploss, Ots ** I in der Natur- unj W&e/fujrtdo, leipzlg 1009,1; 2.

4. Ciaża i poród

laba zwązane ? odosoOfUnttm - Rytuafy ochronne i sympatyczne - Ci(|za|u„j pajtaowy Rytuały pónownogo włączenie i społeczny konać połogu charakter rytuałów porodu.

turni Ha. Rytuały to badano wielokrotnie nłewątpiwt* dlatego, zo jwndt nąfwię-pij J są najbardziej widoczne⁹. Nie będę Ich iu ezczególowo omewWf. chcianym jednak zaznaczyć, że łych wszystkich rytuałów nie należy wracać do jednego Lorka (traktować jako rytuałów przejścia. Czasami jest bowiem rrazwykfe nudno określić, czy dany obrzęd należy do rytuałów przejścia, rytuałów opiekuńczych. ozy leż, w końcu, rytuałów sympatycznych (jak to jest na przykład z rytu-utami dotyczącymi znamion).

A oto jak wygląda sekwencja obrzędów ciąży i porodu u rndyjstich TodOw ;iii kobiecie ciężarnej nie wolno wchodzić do innych wiosek ani do żadnych miejsc świętych; (2) w piątym miesiącu ciąży odbywa się ceremonia zwana I opuszczamy wioskę" - od tej pory kobieta mieszka w osobnej chape i za północą specjalnych obrzędów zostaje wyłączona z pracy w mieczami, która jest jtraktowana jako zajęcie uświęcone«stanowi oś żyda społecznego Torfów; (3) Kobieta wzywa imiona bóstw Pim I Plrt; (4) potem przypala sobie każdą rękę w dwóch miejscach; (5) następuje ceremonia opuszczenia chaty, podczas której kobieta pęe święte mleko; (6) teraz kobieta wraca do chaty i pozostaje w niej do [siódmego miesiąca; (7) w siódmym miesiącu dąży odprawia się obrzęd Juku i strzały", który ma zapewnić dziecku ojca .społecznego* (u lodów jest praktykowana poliandńa); (8) kobieta wraca do swojego domu (ceremonie siódma łósma odbywają się Jedynie wtedy, gdy kobieta jest w ciąży po raz pewszy. poślubiła nowego męża lub chce ząpewnlć swoim przyszłym daedornojca Innógo niż len. którego wybrała wcześniej); (9) kobieta rodzi dziecko w swoim domu « obecności dowolnych osób (nie towarzyszą temu żadna specjalne ceremo-m)\ (10) dwa lub trzy dni po porodzie matka wraz z dzieckiem przenosi się do osobnej chaty, a przenosinom i powrotowi do domu towarzyszą opisane wyżej obrzędy wyłączenia i włączenia; (11) zchwśą przybywa do chaty kobietę, jej męża i dziecko traktuje się są Jako dotkniętych nieczystością zwaną fcteft (12) następuje sona obrzędów chroniących przed złym duchem kaih, a powrót do normalnego żyda dokonuje się po wypiciu świętego mleka⁵. Jeśli uwaznepraczy-tamy opis tych obrzędów, który sporządził William Hałse Riiers Rwers, zauważymy, że ich przedmiotem jest wyłączenie kobiety z jęj środowiska, trzykrotne za-

‘Zob. Edward Burnett Ty lor. Cywilizacja pie/wotw. Oum Zofia A. fowrsfca. 12. Warszawa 1969, rozrfz. 18: Obrzędy i ceremonio. Etan Stiney Hjrtlaod Tha Legendo/ tewus.i i. London 1894. s. 147-181; \fictor Henry. La magm rfsnsMertigitt, Pan t90t. s 138-144; Wafler Wiłliam Skeat Maty Magie. London 1900,8.320-352; EdmcnJ tan*. Magie et rabgM dans l'AMqua du Notti, Alger 1909, s. 233; Paul $4Mot. Lepa-ps*sme comemporain chez las pouploś cetMaHns, Parts 1908, s 16-33: k Mo, Me-siudóach zooszczm-maiionei. .Etnogaftcaifcopotnzninie’*898.2 ls-| AS6-131 (jest to zbiór Interesujących opisów dotyczących zwłaszcza Rosy S.oan i Kau-I którego streszczenie zamieściłem w .Rewie de rhekń des mfigbrs" 1900,142.

I ¹453 464)

*2bb. W*am Haise Rwers Rlvere, The Todas, London 1906. s. 313-333.