IMG 1305062929

118 Wielka masakra kotów

nego pisarstwa. W istocie symbol mógł spełnić swoją rolę tylko pod] warunkiem, że był zawoalowany, wystarczająco niejednoznaczny, by_? zmylić mistrza, i wystarczająco ostry, by do żywego dotknąć jegd żonę. Contat posłużył się jednak dosadnym językiem. W chwili gdj| pani ujrzała kocią egzekucję, wydała z siebie okrzyk. Następnie głosj uwiązł jej w gardle, gdy uświadomiła sobie, że straciła swoją la grise. Pracownicy zapewnili ją z fałszywą szczerością o swoim szacunku dla niej, po czym nadszedł mistrz: O wy, nicponie! - mówi. - Za-' miast pracować, zabijają koty. - Pani zwraca się do pana: - Ci podli] ludzie nie mogą zabić swoich panów, więc zabili mojego kota... Uwa-“ ża ona, że krew wszystkich pracowników nie wystarczy, by odkupić] wyrządzoną jej zniewagę".

Była to zniewaga metonimiczna, osiemnastowieczny odpowiedź nik dzisiejszej uczniackiej drwiny: „Mamisynek!”. Tamta była jednaki mocniejsza i bardziej obsceniczna. Napadając na kotkę, pracownicy? dokonywali symbolicznego gwałtu na jej pani. Jednocześnie bardzo ■ poważnie znieważali swego mistrza. Jego żona była tym, co posiadał]: najcenniejszego, tak samo jak chatte była najcenniejszą własnością^ jego żony. Zabijając kota, mężczyźni zbezcześcili najintymniejszy^; skarb znajdujący się w domu mistrza i uszło im to na sucho. Na tym polegał urok tej sytuacji. Jej symbolizm ukrywał popełnioną zniewagę tak skutecznie, że nie ponieśli z jej powodu żadnych konsekwen- { cji. Podczas gdy mistrz pieni się z powodu przestoju w pracy, jego żona, bardziej rozgarnięta, zdaje się mówić mu, że pracownicy drukarni znieważyli ją jako kobietę, a jego samego chętnie by zabili. Następnie oboje odchodzą, upokorzeni i pokonani. „Monsieur i Mada-, me oddalili się, zostawiając pracowników w spokoju. Drukarze rozkoszują się wywołanym zamieszaniem; nie posiadając się z radości. Jakiż to wspaniały powód do śmiechu, jaki materiał na piękną copiel Będzie to ich bawić jeszcze przez długi czas".

Był to iście rabelaisowski śmiech. Tekst mocno podkreśla jego wagę: „Drukarze wiedzą, jak się śmiać, jest to ich jedyne zajęcie". Michaił Bachtin wykazał, jak śmiech Rabelais'go wyrażał pewien nurt w kulturze popularnej, w którym to, co przezabawne, mogło przeradzać się w wywrotowe; jak w karnawałowej kulturze seksualności i buntu, w której składnik rewolucyjny mógł albo zamknąć się w symbolach i metaforach, albo eksplodować w powszechnej rewol-fttie, tak jak w 1789 r. Pozostaje jednak pytanie, co ściśle biorąc było |a&zabawnego w masakrze kotów? Nie ma lepszego sposobu, by ze-jpsuć dowcip, niż jego analiza lub obudowanie go nadmiernym społecznym komentarzem, ale ten konkretny dowcip aż prosi się o ko-Betitarz - nie dlatego że można się nim posłużyć, by udowodnić, że feęmieślnicy nienawidzili swoich zwierzchników (truizm, który do-jtyczy w równej mierze wszystkich innych okresów w historii robotników, choć osiemnastowieczni historycy nie doceniali tego wystarczająco), ale dlatego że może pomóc nam zrozumieć, w jaki sposób Kacownicy nadawali sens swojemu doświadczeniu, bawiąc się motywami swojej kultury.

K Jedyny dostępny'nam opis masakry kotów został sporządzony 3przez Nicolasa Contata w długi czas po tych wypadkach. Wybór pczegółów, uszeregowanie wydarzeń i skonstruowanie całej historii Bokonane zostały w taki sposób, by wydobyć to, co w jego własnych ■gezach miało znaczenie. Jednak ocenę tego znaczenia czerpał z włas-piej kultury tak samo naturalnie, jak naturalnie oddychał otaczającym |gp powietrzem. Jego tekst jest zapisem tego, w czym sam uczestniczył wraz ze swymi kołegami. Subiektywny charakter opisu nie Umniejsza jego wartości jako wspólnego punktu odniesienia, mimo że pisemna relacja jest z pewnością niczym w porównaniu z opisaną |W niej akcją. Sposób wyrazu właściwy pracownikom był czymś na [kształt ludowego teatru, w którym było miejsce na pantomimę, ka-Ikofoniczną muzykę i dramatyczny „spektakl przemocy" improwizo-uwany w miejscu pracy, na ulicy i na dachach. Zawierał on przedsta-wienie wewnątrz przedstawienia, ponieważ Leveille odgrywał całą yfarsę wielokrotnie jako copie w warsztacie. Pierwotna masakra obej-|mowała parodiowanie innych ceremonii, takich jak proces sądowy czy charivari. Contat pisał więc o parodiowaniu parodii, a dzisiejszy cęzytelnik musi tu wziąć poprawkę na zniekształcanie się form kulturowych przy przechodzeniu z jednego gatunku do drugiego, a także na przestrzeni czasu.

Mając tego świadomość, zaczynamy rozumieć, że w oczach pracowników drukarni masakra kotów była wydarzeniem zabawnym, ponieważ dawała ini możliwość odwrócenia sytuacji na niekorzyść pracodawcy. Prowokując go kocim miauczeniem, doprowadzili do tego, że upoważnił ich do dokonania rzezi kotów, a następnie wyko-