DSCF0082

118 Wielka masakra kotów

nego pisarstwa. W istocie symbol mógł spełnić swoją rolę tylko warunkiem, że był zawoalowany, wystarczająco niejednoznaczny i zmylić mistrza, i wystarczająco ostry, by do żywego dotknąć jeg| żonę. Contat posłużył się jednak dosadnym językiem. W chwili pani ujrzała kocią egzekucję, wydała z siebie okrzyk. Następnie gj_0s u wiązi jej w gardle, gdy uświadomiła sobie, że straciła swoją lagri# Pracownicy zapewnili ją z fałszywą szczerością o swoim szacunku dj_a niej, po czym nadszedł mistrz:    O wy, nicponie! - mówi. - Za

miast pracować, zabijają koty. - Pani zwraca się do pana: - Ci podli ludzie nie mogą zabić swoich panów, więc zabili mojego kota... Uważa ona, że krew wszystkich pracowników nie wystarczy, by odkupić wyrządzoną jej zniewagę”.

Była to zniewaga metonimiczna, osiemnastowieczny odpowiednik dzisiejszej uczniaddej drwiny: „Mamisynek!”. Tamta była jednak mocniejsza i bardziej obsceniczna. Napadając na kotkę, pracownicy dokonywali symbolicznego gwałtu na jej pani. Jednocześnie bardzo poważnie znieważali swego mistrza. Jego żona była tym, co posiadał najcenniejszego, tak samo jak chatte była najcenniejszą własnośdą jego żony. Zabijając kota, mężczyźni zbezcześcili najintymniejszy skarb znajdujący się w domu mistrza i uszło im to na sucho. Na tym polegał urok tej sytuacji. Jej symbolizm ukrywał popełnioną zniewagę tak skutecznie, że nie ponieśli z jej powodu żadnych konsekwencji. Podczas gdy mistrz pieni się z powodu przestoju w pracy, jego żona, bardziej rozgarnięta, zdaje się mówić mu, że pracownicy drukami znieważyli ją jako kobietę, a jego samego chętnie by zabili. Następnie oboje odchodzą, upokorzeni i pokonani. „Monsieur i Madame oddalili się, zostawiając pracowników w spokoju. Drukarze rozkoszują się wywołanym zamieszaniem; nie posiadając się z radości. Jakiż to wspaniały powód do śmiechu, jaki materiał na piękną ©opiel Będzie to ich bawić jeszcze przez długi czas".

Był to iśde rabelaisowski śmiech. Tekst mocno podkreśla jego wagę: „Drukarze wiedzą, jak się śmiać, jest to ich jedyne zajęcie’ Michaił Bachdn wykazał, jak śmiech Rabelais’go wyrażał pewien nurt w kulturze popularnej, w którym to, co przezabawne, mogło przeradzać się w wywrotowe; jak w karnawałowej kulturze seksualność i buntu, w której składnik rewolucyjny mógł albo zamknąć się w symbolach i metaforach, albo eksplodować w powszechnej rewol-pe, tak jak w 1789 r. Pozostaje jednak pytanie, co ściśle biorąc było tak zabawnego w masakrze kotów? Nie ma lepszego sposobu, by zepsuć dowcip, niż jego analiza lub obudowanie go nadmiernym społecznym komentarzem, ale ten konkretny dowcip aż prosi się o komentarz - nie dlatego że można się nim posłużyć, by udowodnić, że rzemieślnicy nienawidzili swoich zwierzchników (truizm, który dotyczy w równej mierze wszystkich innych okresów w historii robotników, choć osiemnastowieczni historycy nie doceniali tego wystarczająco), ale dlatego że może pomóc nam zrozumieć, w jaki sposób pracownicy nadawali sens swojemu doświadczeniu, bawiąc się motywami swojej kultury.

I Jedyny dostępny nam opis masakry kotów został sporządzony [przez Nicolasa Contata w długi czas po tych wypadkach. Wybór szczegółów, uszeregowanie wydarzeń i skonstruowanie całej historii dokonane zostały w taki sposób, by wydobyć to, co w jego własnych (oczach miało znaczenie. Jednak ocenę tego znaczenia czerpał z własnej kultury tak samo naturalnie, jak naturalnie oddychał otaczającym go powietrzem. Jego tekst jest zapisem tego, w czym sam uczestni-czył wraz ze swymi kolegami. Subiektywny charakter opisu nie [zmniejsza jego wartości jako wspólnego punktu odniesienia, mimo że pisemna relacja jest z pewnością niczym w porównaniu z opisaną w niej akcją. Sposób wyrazu właściwy pracownikom był czymś na [kształt ludowego teatru, w którym było miejsce na pantomimę, ka-[kofoniczną muzykę i dramatyczny „spektakl przemocy" improwizowany w miejscu pracy, na ulicy i na dachach. Zawierał on przedstawienie wewnątrz przedstawienia, ponieważ Leveille odgrywał całą farsę wielokrotnie jako copie w warsztacie. Pierwotna masakra obejmowała parodiowanie innych ceremonii, takich jak proces sądowy czy chamań. Contat pisał więc o parodiowaniu parodii, a dzisiejszy czytelnik musi tu wziąć poprawkę na zniekształcanie się form kulturowych przy przechodzeniu z jednego gatunku do drugiego, a także na przestrzeni czasu.

I Mając tego świadomość, zaczynamy rozumieć, że w oczach pracowników drukami masakra kotów była wydarzeniem zabawnym, ponieważ dawała im możliwość odwrócenia sytuacji na niekorzyść pracodawcy. Prowokując go kocim miauczeniem, doprowadzili do lego, że upoważnił ich do dokonania rzezi kotów, a następnie wyko-