Morine Dusza kina
0

swoje przypływy i odpływy, swoją dźwiękową- \ magmę — do ogólnego uczestnictwa filmowego. Muzyka, powiadał Pudowkin, ,,wyraża subiektywną^ ocenę^_ obiektywności filmu. Idożna roz-'szerzyć tę formułę ha wszystkie wyrazowe środki kina. Dążą one nie tylko do nawiązania subiektywnego kontaktu, ale także do wytworzenia głębokiego, subiektywnego prądu. „Rytm, który rządzi tym światem, jest rytmem psychicznym, obliczonym w stosunku do naszej uczuciowości” (Etienne Souriau).

Środki wywołujące i pobudzające uczestnictwo uczuciowe

Pobudzenie uczuciowe wywołane ruchomą fotografią

(kinematograf Lumiere’a)

Obraz

Obraz —- Odbicie — Widmo

Świat w zasięgu ręki Ruch rzeczywisty Wyobrażenie

Pobudzenie uczuciowe wywołane przez wyrazowe środki kina

Ruchomość kamery Następstwa planów Zaakcentowanie elementu wywołującego wzruszenie Przyśpieszenie Rytmy, tempa Muzyka

Przyswojenie jakiego? środowiska, jakichś sytuacji przez obserwację

Okrążanie rzeczy (przez ruchy i pozycj< kamery)

Zwolnienie i anulowanie czasu. Oczarowanie makro-kosmiczne (zbliżenie) oświetlenie cienie

światła

kąty na-    jazdy z góry

chylenia    do dołu

kamery    jazdy z dołu

do góry i tak dalej

/\Ma %£ęcuL. uiĄo a

tvu>t Pil

Ten potok obrazów, uczuć, doznań stwarza coś w rodzaju namiastki nurtu świadomości, który przystosowuje się do cenestetycznego, uczuciowego i umy sio w e go dynamizmu^-odbiorcy, a zarazem przystosowuje ten dynamizm do siebie. Wszystko dżfeje się tak", jakby film wytwarzał jakąś nową subiektywność, pochłaniającą subiektywność widza, albo raczej jakby te dwa bergsonowskie dy-namizmy przystosowywały się i uzależniały się wzajemnie od siebie. Istnienie kina warunkuje ta właśnie _symbioza: system, który dąży do włączę^ nia widza w nurt filmu, system, który dąży do

włączenia fflmu ~w~ńTirt psychiczny wiaza₁_____

Film zawiera w sobie odpowiednik zapłonu albo czynnika wyzwalającego zjawisko uczestnictwa —• po czym jakby wyprzedza efekty obu tych czynników. W tej mierze zatem, w jakiej wykonuje zamiast widza pewną część jego pracy psychicznej — potrafi go zadowolić tanim kosztem. Wykonuje pracę na zasadzie pomocniczej maszyny do odczuwania. Dynamizuje proces uczestnictwa. Jest maszyną wytwarzającą projekcje—identyfikacje. A wszak wspólną cechą wszystkich maszyn jest wykonywanie jakiejś pracy za człowieka.

Stąd właśnie bierze się bierność publiczności kinowej, na którą wcale nie mamy zamian¹ tutaj

137