P231110 220001

I Rajmund Midiatski

oznaczanie jonów obecnych w próbce na tle fazy ruchomej sprawiało poważne trudności.

Chromatografia jonowa oparta jest na procesach wymiany jonowej znanych od wielu lat, jednakże z formalnego punktu widzenia za datę narodzin tej techniki analitycznej przyjmuje się rok 1975. Wtedy to w Chicago w USA zaprezentowano pierwszy handlowy chromatograf jonowy, który pozwalał na szybki rozdział i identyfikację głównych nieorganicznych i organicznych anionów [2].

W wielu krajach większość rutynowych analiz nieorganicznych i organicznych jonów w różnego rodzaju próbkach wykonuje się z użyciem tej techniki [3-7].

Do podstawowych zalet chromatografii jonowej należą:

-    możliwość jednoczesnego oznaczania kilkunastu jonów w próbce;

-    krótki czas analizy;

-    wykrywalność na poziomie ppb lub niższym [8-10];

-    niewielka ilość próbki potrzebna do analizy;

-    możliwość stosowania różnych detektorów,

-    prosty sposób przygotowania próbki;

-    możliwość jednoczesnego oznaczania kationów i anionów lub jonów organicznych

i nieorganicznych [11-15];

-    wysoka selektywność oznaczanych substancji w próbkach o złożonej matrycy [16].

Obecnie w chromatografii jonowej stosuje się trzy główne sposoby rozdziału oparte na różnorodności substancji stanowiących wypełnienie kolumn i wynikających stąd zdolności wymiany jonów, a przede wszystkim mechanizmem wymiany. Są to:

Wysokosprawna Chromatografia Jonowa (High Performance łon Chromaiography, HPIC) nazywana często w skrócie Chromatografią Jonową (lon Chromaiography, IC);

- Wysokosprawna Chromatografia Jono wykluczająca (High Performance lon Chroma-tography Exclusion, HPICE);

. Chromatografia Par Jonowych (łon Pair Chromaiography. DPC) nazywana czasami

^Chromatografią Jonowąz Fazą Ruchomą (Mobile Phase lon Chromaiography, MPIC).

2. Budowa i właściwości wymieniaczy jonowych

Wymieniacze jonowe stosowane w chromatografii nazywane inaczej jonitami to ciała stałe nierozpuszczalne w wodzie i w innych rozpuszczalnikach pojadające zdolność wymiany jonów z roztworem,

W zależności od rodzaju grup wymiennych dzielimy je na lwie grupy:

-    kationity; grupami wymiennymi są kationy, z roztworen następuje wymiana katio

nów;

-    anionity; grupami wymiennymi są aniony, z roztworem natępuje wymiana anionów. Znane są też wymieniacze amfoteryczne, które w zależrości od pH roztworu mają *

zdolność wymiany anionów lub kationów, a także wymieniacze b do lamę, które mogą jednocześnie wymieniać obydwa rodzaje jonów. Nie znalazły one jediak szerszego zastosowania w praktyce.

O większości właściwości wymieniaczy jonowych z okre lonym rodzajem grup wymiennych decyduje budowa matrycy (rdzenia) jonitu, która z kole zależy od źródła jej pochodzenia. Według tego kryterium wymieniacze jonowe można podzieić na trzy grupy :

-    Jonity naturalne;

Są to głównie kationity pochodzenia mineralnego czyli pi no krzemiany. Największe zastosowania znalazły zeolity o składzie Na*0 • CaO • AfeOi • nSi02 • mFfcO [17].

-    Jonity półsyntetyczne;

Najpopularniejsze z nich to tzw. węgle sulfonowane o nazvach handlowych Permutyt-H, Zcocarb HJ,Wofatit-X [18].

-    Jonity syntetyczne;

Pierwszymi wymieniaczami z tej grupy były syntetycznie rwiązki typu glinokrzemia-nów - żele i permutyty, jednak ze względu na znikomą zdolność wymiany jonów w środowisku kwaśnym oraz nietrwałość nie znalazły szeraego zastosowania [19]. Najważniejsze w tej grupie wymieniaczy jonowych są jmity otrzymane w wyniku syntezy związków organicznych, czyli żywice jonowymieme na których oparto więk-