PICT6467

chowujc Pan(i) wierności małżeńskiej?”, prowadzą najczęściej do stronniczości odpowiedzi, zaprzeczaniu iub pominięciu odpowiedzi. Pytania takie zwykle skłaniają indagowanych do uruchomienia ochrony swojej osoby. Wyraża się to w formie takich odpowiedzi: „nic rozumiem", bądź w postaci milczenia z towarzyszącymi mu objawami zażenowania lub udzielania odpowiedzi wymijających lub kłamliwych. Badacz musi uwzględniać, że wobec niektórych pytań, respondent znajduje się w sytuacji konfliktu, pomiędzy chęcią udzielenia wiarygodnych odpowiedzi a postawienia siebie lub swoich bliskich w niekorzystnym świetle. Mając to na uwadze, należy unikać stawiania pytań, mogących urazić poczucie godności osobistej respondenta lub jego bliskich, a nawet doprowadzić do zerwania więzi rodzinnych, koleżeńskich czy uczuciowych, spowodować poczucie wstydu, zażenowania czy zranienia innej osoby. Nic oznacza to, iż nic należy pytań takich stawiać w ogóle. Jeżeli cel badań wymaga zebrania takich informacji czynić to trzeba z dużym wyczuciem, wykorzystując w tym celu m.in. pytania otwarte.

6. Warunkiem poprawności metodologicznej formułowanych pytań jest zasada komunikatywności. Sprowadza się ona do eliminowania w pytaniach słów i pojęć niezrozumiałych, niejasnych dla respondentów. Pytania muszą być sformułowane w sposób zrozumiały. Badacz nic może posługiwać się pojęciami zbyt naukowymi czy typowymi dla swojej specjalności, takimi np. jak: „dyslckcja", „wykolejenie”, „absencja", „interpretacja”, „empatia” „profilaktyka”, itp., gdyż pojęcia te mogą okazać się niezrozumiałe dla respondentów. Wprowadzenie trudnych, obcojęzycznych i niezrozumiałych pojęć czy słów powoduje, że różni respondenci różnic rozumieją ich sens, a zatem i udzielane przez nich odpowie* odnosić się będą do inaczej rozumianych pytań. Z tych względów zalecać aby używane słownictwo, było dostosowane do słownictwa respOnden* Spełnicnic tego wymogu jest łatwiejsze, gdy pytania kierujemy do zbioro-względnic jednorodnej pod względem cech społeczno-zawodowych, poziomu wykształcenia, pochodzenia, zawodu, wieku, itp. Jeżeli natomiast badana zbiorowość jest znacznie zróżnicowana intelektualnie wówczas pytania należ)' tak formułować, aby były one zrozumiałe dla wszystkich.

7. W formułowanych pytaniach należy rezygnować z pojęć nieostrych i wieloznacznych, np. takiełt jak: demokratyczny styl wychowania, szerokie horyzonty myślowe, postawa humanitarna, lub zbyt ogólnych i niejasnych, jak np. „często", „dużo", „lubię", „wysoki”, „szybko”, itp. Pojęcia takie należy zastąpić bardziej precyzyjnymi, gdyż mogą być różnic rozumiane przez badanych. W pyianiu nastawionym np. na poznanie częstotliwości oglądania TV przez respondentów, nie jest wskazane umieszczanie takich propozycji odpowiedzi jak: bardzo często, często, przeciętnie, rzadko, bardzo rzadko. Dla ukonkretnienia tego pytania poprawniej byłoby zaproponować taki zestaw odpowiedzi, jak: „codziennie”, „kilka razy w tygodniu”, „raz w tygodniu”, „raz w miesiącu", itp. Gdyby natomiast badaczowi chodziło o uchwycenie przeciętnego czasu spędzo-

ncgo na oglądaniu telewizji w ciągu dnia, to kafeteria gotowych odpowiedzi mogłaby być następująca: do 2 godzin; 2 5 god/..; 5 i więcej godz. itp. Posłużenie się takimi propozycjami odpowiedzi, jak: „bardzo często", „raczej rzadko", „nigdy" jest uzasadnione wówczas, gdy dążymy do poznania odczuć badanych co do stopnia nasycenia jakiegoś zjawiska, np. oglądania telewizji

Przestrzeganie większości wymienionych zasad, ma na celu uzyskanie wiarygodnych i zbliżonych do przekonań badanych odpowiedzi.

4.S. Ogólna struktura kwestionariusza

Zarówno w kwestionariuszu wywiadu, jak i ankiety struktura i układ pytań są uzależnione od przedmiotu badań, oraz danych, jakie zamierzamy uzyskać. Większość kwestionariuszy, składa się z trzech części: wprowadzającej, metryczki oraz części zasadniczej.

C/ęść wprowadzająca to kilkuzdaniowe wprowadzenie informujące, jaka instytucja; czy osoba prowadzi badania, w jakim celu oraz co lub kto ma być przedmiotem badań. Słowo wprowadzające powinno przezwyciężyć opór respondentów do badań i zachęcić ich do udzielenia odpowiedzi na postawione pytania. Poniżej przedstawiono przykład słowa wprowadzającego do ankiety.

Przykład 1

Zakład Metodologii Badań Uniwersytetu Rzeszowskiego, prowadzi badania, których celem jest poznanie opinii młodych nauczycieli na temat ich przygotowania do wykonywania zawodu. Ze względu na to. że opinie te mają ogromne znaczenie dla kształcenia nauczycieli, zwracamy się do Pana(i) z prośbą o wzięcie udziału w badaniach i udzielenie szczerych i wyczerpujących odpowiedzi na postawione w kwestionariuszu pytania. Pozwolą one zespołow i badawczemu na opracowanie i przedstawienie propozycji zmian w systemie kształcenia nauczycieli w Polsce.

Prosimy o dokładne przeczytanie każdego pytania i udzielenia szczerych i wyczerpujących odpowiedzi zgodnie z ich treścią oraz własnym przekonaniem. Jeżeli w trakcie wypełniania ankiety nasuną się Panu(i) jakieś dodatkowe uwagi i spostrzeżenia, lub uzna Pan(i), że pominęliśmy jakaś ważną kwestię, prosimy o uzupełnienie odpowiedzi na ostatniej stronic.

Jednocześnie zapewniamy, że udzielone przez Pana(ią) informacje będą anonimowe i nic zostaną udostępnione nikomu w innej postaci jak tylko w formie zbiorczych opracowań statystycznych i służyć będą celom naukowym.

Dziękujemy za współpracę.

Przykład II

Szanowna Pani. Szanowny Panic

Uprzejmie prosimy o wzięcie udziału w badaniach, który ch celem jest poznanie opinii społeczeństwa na temat roli szkoły w zmieniających się uwarunkowaniach społecz-

249