PICT6473

ucznia swoich myśli w sposób jasny t /.rozumiały, / umiejętnością wykorzystywania zasad i reguł ortografii, stylu pisania, interpunkcji lub posiadanych braków. Analiza ta może także świadczyć o poziomic wiadomości i zasobie słownictwa ucznia.

Przedmiotem analizy treściowej nierzadko są prace domowe uczniów oraz wszelkiego rodzaju wypracowania. Najczęściej odnosi się ona do wypracowań uczniów klas starszych. Na ich podstawie nauczyciel może poznać zainteresowania uczniów, ich postawy, poglądy, jak i posiadane przez nich ideały, cele życiowe czy wyznawane wartości. Jednak wartość poznawcza tak pozyskanych informacji, zależy w niemałej mierze od zaproponowanego przez nauczyciela tematu wypracowań. Jeżeli tematy stwarzają okazję do nieskrępowanego i twórczego wyrażania własnych poglądów, np. „Jak wyobrażasz sobie szkołę przyszłości?", czy „Jakie są Twoje plany życiowe?”, wówczas wypracowania mogą stanowić cenny materiał poznawczy i porównawczy. Przeprowadzona na ich podstawie analiza, powinna umożliwić wyprowadzenie wniosków o ich autorach, ich planach życiowych, dążeniach, wizjach czy celach lub ideałach życiowych. Powinna także wskazać na posiadane przez ich autorów cechy intelektualne, zdolności pisarskie, literackie czy zainteresowania, l ego rodzaju informacje mogą być wykorzystane przez nauczycieli dla kształtowania określonych cech osobowych uczniów jak i rozwijania icli zdolności, umiejętności, predyspozycji czy zainteresowań.

Niceo inne informacje pozyska badacz analizując zeszyty z matematyki. Ich analiza może wskazywać na znajomość lub jej brak. zasad stosowanych w matematyce. na logikę wnioskowania, sposób abstrakcyjnego myślenia, dowodzenia. na umiejętność rozwiązywania zadań i uzasadniania własnych racji. Analiza treściowa powinna zawsze zmierzać do wskazania na poziom wiadomości ucznia z określonego przedmiotu, jak i na występujące braki w jego wiedzy, w wiadomościach i umiejętnościach z zakresu danego przedmiotu.

Analiza rysunków. Rysunki są także cennym źródłem poznawania nic tylko cech osobowych ucznia, ale także i jego „wnętrza”. Dzięki umiejętnemu odczytywaniu i zinterpretowaniu działalności artystycznej ucznia, nauczyciel ma możliwość poznania jego zdolności, niekiedy talentu, umiejętności a nierzadko i cech intelektualnych. Dokonanie oceny talentu ucznia, na podstawie jego rysunków. szkiców czy obrazów jest dość trudne, gdyż nauczyciel nic jest merytorycznie przygotowany do oceny wytworów artystycznych. /. tego względu oceny takie mogą być obarczone większymi bądź mniejszymi błędami. Pamiętać należy. że nauczyciel kieruje się własną oceną, własnym odczuciem czy wrażeniem, jakie wywiera na nim dany obraz, rzeźba, rysunek czy inny wytwór. Tc okoliczności sprawiają, że do oceny pewnych zdolności czy predyspozycji dzieci i młodzieży, należy podcłiodzić z wyczuciem i dużą ostrożnością.

Zarówno rysunki, obrazy, rzeźby, czy inne wytwory dzieci i młodzieży mogą być przedmiotem analizy formalnej i merytorycznej. Analiza formalna rysunków

czy szkiców jest podobna do analizy formalnej zeszytów. Przy jej wykonywaniu należy zwracać przede wszystkim uwagę na zewnętrzne cechy danego rysunku, w tym głównie na takie jego właściwości, jak: czystość, poprawność układu, występujące plamy, dokonane poprawki, zgięcia, itp. Na tej podstawie można wyprowadzić pewne choć bardzo ogólne wnioski o cechach osobowych ucznia, takich jak np. staranność, jego pracowitość, przywiązanie do czystości, tło ładu. porządku, itp.

Analiza merytoryczna, sprowadza się przede wszystkim do oceny zgodności danego rysunku, obrazu czy rzeźby z jego odpowiednikiem w rzeczywistości. Odnosi się ona także do oceny proporcji poszczególnych elementów występujących na obrazie, np. osób, drzew, rzeczy, itp. do całości rysunku. Przy takiej ocenie wytworu, ważna jest analiza występujących i akcentowanych przez autora szczegółów na rysunku, ich ilość, kolorystyka, tło, proporcje, itp. Na tej podstawie może odczytywać, nie tylko treści jakie autor obrazu czy rysunku pragnął wyrazić, ale także i co zamierzał zaakcentować i przekazać. Niekiedy rysunek, obraz czy rzeźba, pozwalają dostrzec i odczytać stany emocjonalne dziecka, jego ukryte pragnienia, potrzeby, tęsknotę, urazy czy własne widzenie świata i rzeczywistości. Tego rodzaju wytwory' będące wyrazem projekcji, „są jakby zwierciadłem, w którym odbijają się słabości i siła osobowości lub pewnego rodzaju równowaga zachodząca pomiędzy nimi” [B. Homowski 1970, s. 92]. Niekiedy odzwierciedlają one zainteresowania i postawy ich autorów, innym razem są nimi potrzeby, cechy temperamentu a nawet przeżycia i stany emocjonalne. Wytwory te dają także ogólne wyobrażenie o typie wrażliwości ucznia, jego przystosowaniu społecznym, podatności na wpływy innych osób, poczucia wspólnoty, itp.

Cechą nieodłączną wytworów dzieci i młodzieży jest to, że są one osobiście wytworzone przez ich autora a nie inspirowane i ukierunkowano przez innych. Właściwość ta odróżnia wytwory dzieci od dokumentów, które są nierzadko sporządzone przez inne osoby. Z tych powodów ich treść koncentruje się najczęściej na przeżyciach wewnętrznych ich autora. Są one zewnętrznym odbiciem postrzeganej przez nich rzeczywistości.

Mimo iż analiza wytworów dzieci i młodzieży posiada wiele zalet, należy przy jej przeprowadzaniu, zachować pewien dystans i ostrożność. Umożliwia wprawdzie poznawanie pewnych procesów rozwojowych dzieci i młodzieży, ich stanów psychicznych i emocjonalnych, lecz tylko w ograniczonym zakresie i dlatego powinna stanowić jedynie pomocnicze lub dodatkowe źródło informacji.

5.6. Wartość poznawcza dokumentów i wytworów działaniu

Analiza dokumentów i wytworów działania, poza szerokim zakresem problemów badawczych, do jakich się one odnoszą, dostarcza cennych informacji 261