PTDC0024

z grupą 5. Jej główny wyróżnik stanowią wczesne, pozbawione wyodrębnionego kołnierza formy umb półkulistych (ryc.3.7-8). Obejmuje ona późniejszą część fazy Cu oraz większą część fazy Cib- Początek grupy 6 przypada jeszcze na ostatnie dziesięciolecia II w., a schyłek w ciągu pierwszej połowy lub około połowy III w. Grupa 7. Charakterystyczne dla tej grupy są między innymi różne formy półkulistych i kopulastych umb o wyodrębnionym, często wgiętym do środka kołnierzu (ryc. 4.1-3) oraz rynien-kowatych imaczy o krótkich płytkach do nitów (ryc. 4.4-5). Być może w przyszłości w obrębie tej grupy możliwe będzie przeprowadzenie dalszego zróżnicowania chronologicznego. Grupę 7 można synchronizować z późną fazą młodszego i początkami późnego okresu rzymskiego (być może jeszcze Cib, C2 i prawdopodobnie C3) i trwała ona zapewne do pierwszych dziesięcioleci IV w. Grupa 8. Jest reprezentowana przez nieliczne znaleziska. Wyróżnik jej stanowią zwłaszcza wysokie, kopulaste umba, w tym okazy o fa-cetowanej lub kanelowanej pokrywie (ryc. 4.9). Grupa ta odpowiada końcowemu stadium późnego okresu rzymskiego (faza C3) i początkom okresu wędrówek ludów (Di) i obejmowała prawdopodobnie większość IV w. i sam początek V w.

W moich poprzednich ujęciach grobów z bronią kultury przeworskiej obejmujących tylko fazę B2 oraz młodszy i późny okres rzymski obecnie wyróżnionym grupom 4-8 odpowiadają “horyzonty”: 1, 2, 2a, 3 i 4⁷. Przypadające na okres wczesno-rzymski i wczesną fazę młodszego okresu rzymskiego grupy 1-6 synchronizują się dość dokładnie z grupami 1-5 grobów z bronią, jakie dla Skandynawii wyróżnił J. Ilkjaer⁸, przy czym jego grupa 1 stanowi równoważnik naszych grup 1-2. Począwszy od grupy 6 Ilkjaera synchronizacja ta natrafia na poważne trudności, co wynika częściowo z pogłębiających się w późnym okresie rzymskim różnic pomiędzy uzbrojeniem z terenu Skandynawii i wschodniej części Europy środkowej, przede wszystkim jednak ze zmniejszenia się liczby grobów z bronią w kulturze przeworskiej i ich wyraźnie uboższego wyposażenia, począwszy już od fazy Cib młodszego okresu rzymskiego. Grupom 6-11 Ilkjaera odpowiadają zaledwie dwie dające się wyraźnie wyodrębnić grupy grobów z bronią (7 i 8) w kulturze przeworskiej.

Pomimo niewątpliwych “zazębień” czasowych pomiędzy poszczególnymi wyróżnionymi tu grupami grobów z bronią, szczególnie silnymi pomiędzy grupą 5 i 6, wyodrębniają się one zasadniczo dość wyraźnie jako zwarte zespoły stale ze sobą współwystępujących typów różnych rodzajów uzbrojenia, którym towarzyszą też powtarzające się formy przewodnie spośród innych kategorii przedmiotów. Interesujące jest, że odnosi się to nie tylko do bardziej nadających się do różnicowania kształtów metalowych części