S5006946

XXXVI POSTAĆ TYTUŁOWEJ BOHATERKI

Tradycyjnym imieniem mówiącym, wskazującym bezpośrednio na cechę osobowości bohatera posłuiyl się poeta nazywając naczelnika straży zamkowej Fon Kostrynom. Słoi wo „kóstruch” oznaczało zarazem włóczęgę i karierowicza

oraz wiązane było z osobami cudzoziemców ^J°. Gralon _ to

imię tworzące aluzję do staroceltyckiego św. Graala, bohatera licznych sag. Imię Wawel zostało ukształtowane nie tyle na zasadzie aluzji literackiej czy etymologii, ile alegorii. Piszący o historii w sposób powierzchowny został zidentyfikowany z niemym pomnikiem historii.

Aluzyjno-styliżącyjne reguły patronowały natomiast poecie przy tworzeniu imion „osób fantastycznych". Goplana to nie tylko imię utworzone od nazwy jeziora, ale także nimfa wodna, powołana do życia przez baśń ludową. Ludowa fantastyka powołała również do życia postać Chochlika* psotnego diablika, znanego pod tym imieniem na Litwie.

B. Postać Balladyny

Osobowość jako podmiot konfliktów. Postać tytułowej bohaterki utworu dramatycznego rozwija się i dojrzewa w kontekście trzech relacji. Jest ona najpierw współzawodniczką w malinobraniu, a następnie w walce o władzę,

0    koronę. W obu wypadkach scenariusz zawodów został przez pisarza oparty na tradycji literackiej. W obu wypadkach przewija się w owej tradycji wątek mityczny. Ową mitycznie ujmowaną tradycją wypadnie zająć się w następnej części Wstępu, tam gdzie omawiać będziemy konflikty dramatu. Obecnie należy główną uwagę skupić nn trzeciej, równie ważnej, a zarazem najbardziej ..prywatnej"

1    subiektywnej części konfLiktotwórczej osobowości. Wypadnie omówić sprzeczność nurtującą jej świadomość, a wyzwą-

•» Tamże, a. 331.

loną przez zbrodnię. Będzie to z jednej strony świadomość stworzona według wzoru Makbeta, znakomitego studium psychologii mordu. Ale jednocześnie ukaże ją poeta w nie spotykanych u Szekspira kształtach „sokratejskiego dialogu". Dialog między bohaterką a sumieniem, dialog między bohaterkami z dzisiaj, z wczoraj i z przedwczoraj, prowadzi ku nieoczekiwanej spowiedzi w finale dramatu.

Makbet czyli zbrodniarz z wyboru.

Makbet jest (...1 tragedia polityczną I osobistą tragedią bohaterów. Jest to wszakże równocześnie sztuka ó stosunku człowieka do zła istniejącego w śwlecie, o uleganiu złu i płynącej stąd zagładzie*¹.

Jest to zatem tragedia polityczna i etyczna zarazem. I ta ostatnia stanie się obecnie przedmiotem naszej uwagi.

Pierwsze sceny dramatu pokazują Makbeta jako człowieka etycznie normalnego. Makbet nie jest człowiekiem złym. Jest człowiekiem ambitnym. Ale ambicja jego została niedawno zaspokojona. Dzięki osobistym zasługom i łaskawości króla zostaje namiestnikiem prowincji. Mimo to wiedźmom, a następnie żonie udaje się poruszyć w nim strunę zbrodni. Dlaczego?

Makbet zabił nie tylko po to. żeby zostać królem. Makbet zabił, żeby potwierdzić samego siebie. Wybrał między Makbetem. który lęka się zabić, a Makbetem, który zabił**.

Zabójstwo było dla Makbeta aktem poznania. Doświadczenie zabójstwa nie jest przekazywalne. Poznać znaczyło tutaj — dokonać. Ale zabójstwo zmienia człowieka w zbrodnia rzo. Makbet zbrodniarz jest już innym człowiekiem i inaczej patrzy na otaczający go świat.

«G, S i n k o, Wstęp do W. S z e k s p l r, Makbet, Nasza Biblioteka. Wrocław 1970, s. 31.

w J. K o 11, Szekspir współczesny, Warszawa 1963, s. 116