skanowanie0013

'8

mi (4). Jednak w tym wypadku w języku niemieckim przymiotniki staną się identyczne z przysłówkami i jeśli jako takie przez pomyłkę łączyć się je będzie z najbliższym czasownikiem, który orzeka o podmiocie, nierzadko osiągnie się sens zupełnie fałszywy, a zawsze bardzo wypaczony.

Zatrzymuję się jednak przy drobiazgach i wydaje się, jakbym zapominał o tarczy, o tarczy Achillesa, owym sławnym malowidle, dzięki któremu Homer uchodził od wieków za nauczyciela malarstwa (5). Powie ktoś, że tarcza jest przecież pojedynczym przedmiotem materialnym, a więc jego opis według części istniejących obok siebie nie powinien być udziałem poety? A jednak tę tarczę opisał Homer w przeszło stu znakomitych wierszach, określając materiał, kształt i wszystkie figury wypełniające jej ogromną powierzchnię, a uczynił to tak drobiazgowo i dokładnie, iż późniejszym artystom nietrudno było sporządzić według tego opisu rysunek, zgodny z wszystkimi jej szczegółami.

Na ten szczególny zarzut odpowiem — że już nań odpowiedziałem. Homer mianowicie maluje tarczę nie jako gotową, skończoną, ale jako tarczę dopiero powstającą. I tutaj tedy zastosował swój zachwalany chwyt artystyczny, polegający na zmianie współistniejących elementów swego wzoru na elementy następujące po sobie. Dzięki temu nużące malowanie przedmiotu zastąpił żywym malowidłem akcji. Widzimy nie samą tarczę, ale boskiego mistrza, jak tarczę sporządza. Z młotem i obcęgami staje on przy kowadle, a gdy z grubsza wykuł płyty, w oczach naszych pod delikatniejszymi już uderzeniami jego miota narastają w spiżu jeden za drugim obrazy, przeznaczone dla ozdobienia tarczy. Nie prędzej stracimy go z oczu, aż nie ukończy wszystkiego. Oto gotowa tarcza, a my stajemy w podziwie przed dziełom, ale jo.sl; l.o polon wiary podziw naocznego świadka, który widział jogo wykonanie.

Nie można tego powiedzieć o tarczy Eneasza u Wergiliusza. Poeta rzymski albo nie odczul w ogóle subtelności homerowego wzoru, albo też uważał, że przedmioty, które chciał umieścić na tarczy, są tego rodzaju, iż nie dopuszczają wykonania ich w naszych oczach. Były to proroctwa, co do których rzeczywiś-eic nie godziło się, żeby bóg ogłaszał je w naszej obecności równie wyraźnie, jak je poeta będzie potem wykładał. Przepowiednie jako takie wymagają mowy mniej jasnej, która nie zdradza imion osób, gdy odnosi się do ich przyszłości. Wszelako poecie i dworzaninowi zależało według wszelkiego prawdopodobieństwa przede wszystkim na prawdziwych nazwiskach (6). Choć go to usprawiedliwia, nie usuwa wszakże złego wrażenia, jakie wywiera jego zboczenie z drogi Homera. Czytelnicy o subtelniejszym smaku przyznają mi rację. Przygotowania, jakie czyni Wulkan przed robotą, są u Wergiliusza mniej więcej te same co i u Homera. Ale zamiast tego, abyśmy patrzyli, jak u Homera, nie tylko na przygotowania do roboty, ale i na samą robotę, Wergiliusz tylko pokazawszy nam boga krzątającego się ze swymi Cyklopami:

(.dngentem clypcum informani — —

— — Alu ventosis follibus aurc.s Accipiunt, redduntąue: alii stridentia tingunt Aera lacu. Gemit impositis incudibus antrum.

Uli inter scze multa vi brachia tollunt In numerum, versanique tenaci forcipe mas$am» (7).

opuszcza nagle kurtynę i przenosi nas na całkiem inną scenę, skąd prowadzi nas stopniowo w dolinę, w której Eneaszowi ukazuje sic Wenus z ukończoną już tarczą. Wspiera ją o pień dębu, a gdy bohater dość się jej naogląda-i, napodziwiał, na dotykał i na prób o wał, rozpoczyna się opis ai bo malowidło tarczy, które przez ustawiczne: «Tutaj jest», «Tara    «HJ.i:..;ko togo

stoi», «Nicdaleko od tego miejsca widać» — staje sic: tak suchy i nudny, iż trzeba było całego kunsztu poetyckiego, na jaki stać Wergiliusza, aby nie stało się ono nieznośne. Obrazu nie opisuje Eneasz, rozkoszujący się tylko samymi figurami i nie mający pojęcia o ich znaczeniu:

---«rerurnque ignarus imagine gaudet» (8).

Nie opisuje go też Wenus, choć o przyszłych losach swoich drogich wnuków wiedzieć musiała prawdopodobnie tyle samo, co jej zacny małżonek. Opowieść cała płynie z ust poety, dlatego

f)

O, U, I-iCSSing: Laokoon