skanuj0122 (2)

234 Słowotwórstwo

5.    -ow[y) *-om-jb, np. (grzyby) kapeluszowe, (oczy) chabrowe, (postać) posągowa, (włosy) szafranowe, (cera) woskowa-, jak widać, są to nowsze użycia przenośne przymiotników własnościowych (por. § 43, 6).

6.    -owat(y), formant złożony z formantów -ow- i -at-, np. grzybowaly daszkowaty księżycowaty bryłowaty jajowaty bercowaiy czólenkowaiy sier-powaty szpakowaty galaretowaty, w ostatniej dobie wzrasta produktywność tego formantu, np. tykowaty bubkowaty dziewczynkowaty kretynowaty drapichrustowaty. Dawność formacji zaświadcza np. lisowaty ‘rudy* (w. XV).

§ 43. Przymiotniki własnościowe

— są nazwami właściwości przedmiotu A wziętej od przedmiotu B, który

a)    stanowi charakterystyczny składnik ustrojowy przedmiotu A lub też jest w jego posiadaniu 'posiadający B’, np. brodaty garbaty brzuchaty żonaty,

b)    przez swój stosunek do przedmiotu A nadaje mu swoisty charakter, co się da wyrazić przez równoznaczne ‘osobliwy ze względu na pochodzenie od B albo przeznaczenie dla B', np. (wóz) meblowy pocztowy ratunkowy. Z wyjątkiem grupy p. 10 należą te wyrazy do odrzeozownikowych.

1.    -’ast(y) z- *-asH-jb'*-jasl*-jb-, por. scs. duplinasts, poi. kanciasty kłaczasty liściasty iglasty ogoniasty pasiasty drabiniasty. Dawność formacji zaświadcza np. pierzasty w. XIV (Pfl. ptacy pierzaści).'

2. -allyj -’at(y) c— *-atz-jb; por. scs. bogatb grsbalt krllatr, poi. brzuchaty dziobaty nosaty rogaty wąsaty brodaty oczaty czubaty włochaty. Dawność formacji zaświadczają np. mężata kosmaty ziarnaty (w. XV). W gwarach możliwe też kanciaty liściaty ogoniaty posiały.

3.    -t((y)<Ł- *-it%-jb\ por. scs. frleitz 'brzuchaty* imenih płemeniH, poi. pospolity, stp. naroczyty ‘uroczysty’, nieprzeliczyty, dawność formacji poświadcza uroczyły znamienity (w. XIV). Formant ten jest też używany w gwarach, np. wlkp. rzęsity wodnity mączyty.

i.'-isl{y)\\-yst[y) *-islt-jb; por. scs. gnlisH mracists refistu, poł. cienisty dżdżysty lesisty kwiecisty soczysty śnieżysty chmurzysty mglisty galę-zisty blocisty mięsisty ziarnisty włóknisty płomienisty promienisty, nie używane w nowszej polszczyźnie, np. dólisly korzenisty mogilisty poża-rzysty pozorzysly slopnisly wschodzisty potwarzysly. Dawność formacji zaświadczają np. prochnisty (w. XIV), kamienisty (w. XV).

5. -n(y) ź= *-bm>-jb\ por. scs. vlrtm dhibm istirizm nedgSbm ćbStbm cremetibm nebeszm, poL boczny cudny błękitny konny mężny mroczny bolesny bagienny cielny głodny błędny bezbłędny. Dawność formacji zaświadczają np. mocny wrzemienny niszczotny wełnny zlostny (w. XIV).

6. -ow{y)    *-ov*-jb; por. scs. istom 'prawdziwy’, jalov\ poi. (pierścień) rubinowy, (gospodarka) rabunkowa, (pycha) rodowa, (zapach) pomarańczowy, (dom) handlowy, (obyczaj) narodowy, (most) kolejowy, (wywód) rzeczowy, (dom) wypoczynkowy', z nowszych tworów tego typu: środowiskowy oto-czeniowy świetlicowy paliwowy. Dawność formacji zaświadczają np. domowy dniowy (w. XIV).

7.    -owat(y), formant złożony z -ow- i -at-, por. scs. sokonaH trbnoeaU vinovafo, poi. cierniowgty pręgowaty zezowaty, stp. gormcaty 'szorstki, ostry, surowy’, listowały 'liściasty’, ługowały 'błotny’. Dawność formacji zaświadczają np. trędowaty, garbowały 'garbaty’ (w. XV).

8.    -aw{y)ś= *-av%-jb) por. scs. lokam 'złośliwy’, poi. kędzierzawy dziurawy wszawy łaskawy plugaicy kulawy, stp. chmuratcy. Dawność formacji zaświadczają np. lękawy krostawy (w. XV).

9.    -itc{y) '-yw(y)    *-iw>-jb', por. scs.    poi. robaczywy treściwy,

parszywy pieściwy urodziwy. Dawność typu zaświadczają np. Iściwy 'podstępny* (w. XIV), igrzywy wszy wy (w. XV).

JO. -k(i)^**-to-jb; por. scs. slad*fo tbmk% blitzbk* hgbfo ozifa> krĆp^k^ (tutaj ?> i poprzedzające k forrnantu należały do tematu przymiotnika slad^•k^ gorb-k% itd.), poi. słodki cienki cierpki gładki krótki krzepki lekki prędki rzadki gorzki. Stosunek pochodności jest w tych wypadkach mało wyrazisty, trudno też orzec, czy są to twory odimienne lub odslowne. Funkcja forrnantu zbliża się tu już do ogólnostruktoralnej. Dawność formacji zaświadczają np. darzki 'dziarski’, krechki 'kruchy’, wilki 'wilgotny’ (w. XV).

11. -’an{y) (por. § 37, 1) występuje w nowych wyrazach typu porad-niany uczelniany jadalniany wylęgarniany.

§ 44. Przegląd przyrostkowych formantów przymiotnikowych i ich funkcji

Zestawia się tu formanty omówione w §§ 36—43 stosując skróty:

-ast(y)

p. czyn. przymiotnik czynnościowy lub stanowy

p. mat. przymiotnik materiałowy p. możl. przymiotnik możliwościowy p. pnal.. przymiotnik przynależnościowy'

-aln(y) p. czyn. (§ 39, 4); p. możl. (§40, 1)

an(y) P- pnal. (36, 1); p. mat.

p.    podob.    przymiotnik    podobieństwa

p.    skł.    przymiotnik    sklonnośeiowy

p.    stop.    przymiotnik    stopnia natę

żenia

p.    wł.    przymiotnik    własnościowy.

(§37, 1); p. wł. (§43, 11) p. podob. (§ 42, 1); p. wł. (§ 43, 1)