Syst Finansowy087

niezależności w poszczególnych państwach jest różny; obserwuje się tendencję do jej zwiększania. Wpływa na to m.in. proces integracji monetarnej w Unii Europejskiej, a w szczególności postanowienia związane z dążeniem do zharmonizowania działalności narodowych banków centralnych ze statutem Europejskiego Systemu Banków Centralnych.

Niezależność banku centralnego należy rozważać w aspekcie:

•    wytyczania i realizacji celów polityki pieniężnej,

•    dbałości o stabilność systemu bankowego,

•    relacji z innymi segmentami polityki gospodarczej,

•    trybu powoływania i odwoływania władz banku,

•    gospodarki finansowej.

Wymienione obszary mieszczą się w czterech aspektach niezależności banku centralnego (instytucjonalnym, funkcjonalnym, personalnym i finansowym), określonych precyzyjnie już przez Europejski Instytut Monetarny¹.

Należy przypomnieć, że przez długi okres uznawano, iż bank centralny, kierując polityką monetarną jako częścią polityki gospodarczej, powinien dążyć do realizacji przyjętych celów polityki gospodarczej, do których zalicza się: utrzymywanie równowagi wewnętrznej, wyrażającej się w stabilizacji cen, pełne wykorzystanie czynników produkcji oraz zapewnienie wzrostu gospodarczego i równowagi zewnętrznej, przejawiającej się głównie w równowadze bilansu płatniczego oraz stabilności kursu walutowego.

Obecnie przeważa pogląd (odnosi się to zarówno do teorii jak i do praktyki), że celem banku centralnego powinna być stabilność cen; spotyka się również nieco inne sformułowania, ale o podobnym znaczeniu. Wynikają stąd określone zadania, np. dbałość o stabilność systemu bankowego czy odpowiedzialność za system rozliczeń i rozrachunków.

Wśród zadań banku centralnego, wyprowadzanych logicznie z dążenia do zapewnienia stabilności cen, szczególne znaczenie ma dbałość o stabilność systemu bankowego. To system bankowy w sensie operacyjno-wykonawczym realizuje założenia polityki pieniężnej banku centralnego, który ma w swojej dyspozycji (omówione w rozdziale 3) instrumenty polityki pieniężnej. Dbałość o stabilność i bezpieczeństwo systemu bankowego jest szczególnym zadaniem, które wiąże się z koniecznością zewnętrznego nadzorczego oddziaływania na sektor bankowy.

Niezależnie od konkretnych rozwiązań dotyczących lokalizacji instytucji nadzorczych chodzi o to, aby w przypadku umiejscowienia nadzoru w banku centralnym zapewnić mu w tej sferze duży stopień autonomii, ze względu na konieczność oddziaływania na realizację wymienionych wcześniej funkcji: licencyjnej, regulacyjnej, kontrolnej i sanacyjnej.

87

1

Celem Europejskiego Instytutu Monetarnego było prowadzenie działań zmierzających do utworzenia Europejskiego Systemu Banków Centralnych. W 1998 r. Europejski Instytut Monetarny przekształcono w Europejski Bank Centralny.