vieweri

Teoretyczne podstawy Testów Matryc Ravena I Skal Słownikowych

Znaczenie natychmiastowego, całościowego zrozumienia Jako podstawy dalszej aktywności nie ogranicza się do materiału obrazkowego. Spearman zauważył na przykład, źc zjawisko natychmiastowego przypomnienia sobie zachodzące po przeczytaniu fragmentu materiału polega na skoncentrowanej świadomości Jego Istoty, a nie którejkolwiek z Jego części. Jeżeli materiał Jest szczególnie Interesujący, możemy równie dobrze wydobyć na Jaw znaczenie Jego implikacji wykraczających poza zakres dostarczonej treści.

Przeprowadzone badania (Maistriaux. 1959) dotyczące natuiy błędów (w badaniach zastosowano Test Matryc oraz Kostki Kohsa 1 Test Patyczków /Stick Test/ Goldsteina 1 Shccrera). doprowadziły do podobnych wniosków: najbardziej podstawowe błędy, które pozostają nleskorygowanc przez Informacje zwrotne, powodują nie podejmowanie problemu 1 dominowanie aktywności perccpcyjnej. Potem pojawia się niepowodzenie w zakresie analizy, a Jeszcze później - w zakresie syntezy otrzymanych na jej podstawie informacji. Dopiero wtedy błędy rzeczywiście zaczynają wywodzić się z niechęci do podjęcia próby analizy i restruktrallza-cjl materiału, zanim cokolwiek zostanie rzeczywiście zrobione. Wiele osób nie Jest do tego przygotowanych i woli manipulować wycinkami, kierując się wyłącznie wrażeniem całości lub sumą części. Znaczenie w tej analizie czynników związanych z wartościami oraz z siłą woli - wysiłkiem, wolą i determinacją - stanic się powracającym motywem dalszych rozważań.

Po zdecydowaniu, czym Jest to, na co patrzymy, przechodzimy do analizy tego czegoś. Analiza może doprowadzić do spostrzeżenia problemu - na przykład uzupełnić wzór w Teście Matryc. Jeżeli osoby nie postępują w sposób analityczny, to aby wypełnić puste miejsce wybierają reprodukcję całości, a nie fragment stanowiący uzupełnienie wzoru. Innymi słowy, problemem Jest dla nich skonstruowanie całości, rozpoznanie jej. Tymczasem rozpoznanie „całości z problemem" Jest zasadniczym prekursorem działania analitycznego.

Aby dokonać analizy, trzeba być zdolnym do spostrzeżenia czegoś więcej niż ogólnej całości igestalt). Trzeba dysponować - prawdopodobnie niczwerbalizowanymi - hipotezami na temat tego. co Jest w niej ważne. Analiza nie oznacza „rozbicia na przypadkowe

fragmenty". Oznacza badanie możliwych relacji, kierowane zrozumieniem całości. Trzeba leż posiadać symboliczne reprezentacje linii. kol. kwadratów i trójkątów. Jak zobaczymy dalej, nie oznacza lo, że trzeba dysponować słowami na ich określenie. Zdolność do spostrzeżenia wszystkich tych rzeczy opiera się na doświadczeniu I uczeniu kulturowym. Jednak w piśmiennych społeczeństwach większość osób ma wystarczające doświadczenie związane z wyszukiwaniem Unii, owali, itp. w trakcie patrzenia na napisany tekst. W związku z tym. wariancję poziomu ich wykonania można przypisać innym czynnikom.

Testy Matryc mierzą zdolność do wnioskowania o relacjach. Jest tak dlatego, że „zmienne", pomiędzy którymi należy dostrzec powiązania, nie są same w sobie oczywiste. Aby rozpoznać zmienne. trzeba zauważyć łączące Je relacje. To właśnie całość zmiennych i powiązań między nimi Jest tym. co trzeba dostrzec -lub wywnioskować - z hałasu, natłoku, zamieszania. O tym właśnie myślał Spearman twierdząc, że percepcja zmiennej przyczynia się do natychmiastowego wywołania wiedzy o relacjach i ulee uerscL

Obserwacje te pozwalają wyjaśnić bliski związek percepcji z myśleniem symbolicznym. Wyjaśniają także dlaczego, w przypadku wielu zadań Testów Matryc, Jedyną niepoprawną odpowiedzią znacznej liczby osób Jest wybór poprawnej figury, ale niewłaściwej wielkości. Błędu tego nie należy lekceważyć, uważając, że Jest to skutek „wyłącznie braku uwagi", ponieważ gdyby to właśnie było przyczyną, to krzywe opisujące pozycje (Item Characteristlc Curues - ICC) (zob. niżej) dla tych właśnie zadań przecinałyby się. 'tymczasem pozycje te tworzą skalę. Wskazuje to na znaczenie dokładnej percepcji i uwagi poświęcanej szczegółom, a także przeczy tezie mówiącej, że całościowe ujęcie „postaci" zadania może wytwarzać błędne nastawienie. Bez postaci, bez spostrzeżenia całości nic można niczego zobaczyć, a tym bardziej „dokonać analizy". Co więcej, symboliczne związki, na których opiera się percepcja, są ważniejsze niż surowe dane sensoryczne. Polega to nie tyle na zdolności rozpoznawania podobieństw i różnic, ile na zdolności do wnioskowania o pojęciach, które umożliwiają ich spostrzeżenie.