viewerk

Teoretyczne podstawy Testów Matryc Ravcna I Skal Słownikowych

niekończące się nieporozumienia. Nieodpowiednie rozumienie związków łączących te podstawowe pojęcia prowadzi do niewłaściwych zastosowań I błędnych interpretacji testów. Na następnych stronach postaramy się wyjaśnić te relacje, wskazując. Jakie wnioski można w uzasadniony sposób sformułować na podstawie testów, a Jakich nic należy.

Zdolności ogólne

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na fakt. że odnotowane przez Spearmana wysokie korelacje między różnymi zdolnościami zwykle okazują się coraz mniejsze w miarę wychodzenia poza obszar tradycyjnych zdolności szkolnych, lub nawet przechodzenia do Innych sfer aktywności szkolnej. Choć przytoczenie dokładnych liczb nie Jest możliwe (z powodu braku zadowalających miar takich cech. Jak Inicjatywa, przywództwo, zdolność efektywnego komunikowania, zdolność stwarzania swobodnej atmosfery, I oczywiście braku modelu psychometrycznego. który byłby niezbędny do ich oceny), badania polegające na analizie krytycznych przypadków, badania obserwacyjne 1 Inne prowadzone w domach, szkołach i miejscach pracy wskazują, źc korelacje te są rzędu 0.2⁵. Tak niska korelacja oznacza, źc 96% wariancji pozostaje niewyjaśnione, a zatem Istnieje spora szansa, źc osoby, które nie radzą sobie w jednej z tych dziedzin, poradzą sobie w innej. Co więcej, podczas gdy współczynniki trafności prognostycznej dla testów Inteligencji ogólnej I testów mierzących czynnik g wynoszą około 0,7 w tak zwanym obszarze „akademickim". to w odniesieniu do osiągnięć zawodowych współczynniki te wynoszą zwykle tylko około 0.3⁶ (Cook. 1988; Hunter 1 Hunter. 1984); wyjaśniają zatem około 10% wariancji.

⁵    Przegląd wielu badań opartych na analizie krytycznych przypadków można znaleźć w pracach Ravena, 1984/97. ale także zob. Gullford. 1977; Hatch 1 Gardner, 1990; Raven, 1977; Ravcn. Johnstonc i Varley. 1985; Taylor. 1976.

⁶    Analizy poświęcone gencrall2acjl trafności, które wprowadzają poprawkę na nierzetelność kryterium, sugerują, że można tę liczbę podwyższyć do 0.5; nic Jest wprawdzie całkiem Jasne, czy poprawkę tę należy stosować, ale I tak korelacja równa 0.5 wyjaśnia tylko 25% wariancji. Poprawki takie zakładają, że zależność ustalona dla części populacji dotyczy też reszty. Można Jednak wątpić, czy tak Jest w rzeczywistości. Przede wszystkim badane grupy nie są reprezentatywnymi próbami populacji, o którą

O

Powyższe wyniki pozwalają na stwierdzenie, że choć czynnik g Jest w istocie bardzo użytecznym konstruktem. wyjaśniającym ważną, nawet Jeśli ograniczoną, dziedzinę ludzkich zdolności, to popularne pojęcie zdolności ogólnych - a wraz z nim pojęcie wieku umysłowego, związane ze „zdolnościami", „wiekiem umysłowym" i JQ“. wbudowane w praktykę selekcyjną w dziedzinie edukacji I dobom personelu - nic zasługuje na przypisywanie mu takiej mocy wyjaśniającej i uwagi, jaką uzyskuje ze strony wielu psychologów. osób na stanowiskach kierowniczych, wychowawców 1 teoretyków nauczania.

Zdolności cdukcyjne i reprodukcyjne

Zdolności cdukcyjne. Łacińskie słowo educere oznacza „wykrywać”. Termin „zdolności edukcyjne" odnosi się zatem do procesu wnioskowania lub uzyskiwania nowego wglądu i informacji na podstawie tego. co Jest spostrzegane lub Już znane. Dostrzeżenie Jakiegokolwiek problemu wymaga percepcji kontekstu, w Jakim się on pojawia. Zawsze próbujemy znaleźć „całość" [gestalt], odebrać globalne wrażenie na podstawie dostarczonych informacji. Tak więc rozpoczynamy od schematu, który „umożliwia nam równoczesne zapamiętanie kilku informacji". Z tego właśnie powodu stwierdzenie Jedynie tego. że TMR mierzą zdolność do równoczesnego zapamiętania kliku informacji. Jest mylące.

chodzi. Zazwyczaj mianem .próby" teletechnlków określa się próbę, która absolutnie nie Jest reprezentatywna dla wszystkich teletechnlków. a Jedynie stanowi grupę łatwo dostępną dla badań. Wyklucza to stosowanie statystyki, czy to w kwestii określania granic błędu tendencji centralnych, testowania istotności korelacji, porównań między grupami, czy w Jakimkolwiek innym zakresie. A Jeszcze mniej uprawnione Jest stosowanie poprawek ze względu na ograniczenie zakresu.. Wynika to z faktu, że brak Jest Jakichkolwiek danych, które pozwalałyby sądzić, że zależność określoną dla danej grupy można przenosić poza nią. Wręcz przeciwnie, zwykle są wszelkie podstawy, by sądzić, że tak nie Jest. Na przykład w badaniach teletechnlków (Crlchton Royal. 1957) stwierdziliśmy, że badani uzyskujący niskie wyniki rezygnowali z pracy, ponieważ nie potrafili poradzić sobie z zadaniami, zaś badani uzyskujący wysokie wyniki leż rezygnowali, ale dlatego, że w pracy zbyt mało od nich wymagano. Istnieją więc podstawy, by podejrzewać, że zależność między zdolnościami a poziomem wykonania określona w obrębie takiej grupy nie utrzymuje się poza nią.