viewerm

Teoretyczne podstav\y Testów Matryc Ravena I Skal Słownikowych

ogólna rzeczywiście wymaga zdolności do nadawania znaczenia nowym sytuacjom I zdolności do wydobywania z pamięci Istotnych informacji, wymaga Jednak także umiejętności formułowania własnych opinii 1 posiadania zasobu specjalistycznych informacji. W praktyce pojęcie Inteligencji ogólnej, obejmujące wiele różnych rodzajów wiedzy, dyspozycje motywacyjne 1 zdolności, nic wydaje się szczególnie użyteczne. Różne osoby w odmienny sposób uczestniczą w danym procesie. Powinniśmy więc raczej zapytać: .Jakie rodzaje aktywności ludzie podejmują spontanicznie 1 Jakie składniki kompetencji - włączając w to zdolności edukcyjne -manifestują podczas ich realizowania ?"⁷

Zdolności edukcyjne i zdolność do rozwiązywania problemów    ¹

Zdolności edukcyjne obejmują znacznie więcej niż samo .rozwiązywanie problemów”. Skuteczne zachowanie edukcyjne wymaga Identyfikacji problemu, powtórnej konccptuallzacjl całego pola (nie tylko problemu) i kontrolowania próbnych rozwiązań pod kątem Ich zgodności ze wszystkimi dostępnymi Informacjami. Mimo to, za pomocą wielu programów próbowano nauczyć uczniów strategii rozwiązywania Testu Matryc, mając na względzie rozwijanie .zdolności do rozwiązywania problemów" (czy nawet .Inteligencji" lub czynnika g). TMR wykorzystywano także Jako miarę zmiennej zależnej do oceny skuteczności Innych programów, mających na celu rozwijanie zdolności do rozwiązywania problemów. Niestety większość tego rodzaju prac, z wyjątkiem pracy Feucrstclna, podjęto bez należytej refleksji nad naturą zdolności edukcyjnych, a przede wszystkim Ich związków z percepcją 1 procesem tworzenia pojęć. Nawet praca Feucrstclna nic wyrasta z tradycji badań nad rozwojem zdolności edukcyjnych.

Identyfikacja problemu I rozwiązanie go to trudna 1 wyczerpująca aktywność. Ma wiele wspólnego z budzeniem się w środku nocy 1 pytaniem, czemu dręczą nas wrażenia z pogranicza świadomości, oraz z próbami umieszczenia tych wrażeń w centrum uwagi, by można było prześledzić ich przyczyny 1 skutki. Jest związana z wykorzystywaniem wrażeń do Inicjowania .opartych na przcczu-

⁷ Problem ten szerzej omówiono w części Podręcznika dotyczącej Testu Matryc w wersji dla Zaawansowanych.

sa

ciach" .eksperymentalnych Interakcji z otoczeniem" czy .rozmów z problemem" po to. by więcej dowiedzieć się o Jego naturze. Obejmuje posłużenie się wrażeniami napływającymi podczas obserwowania skutków działań do modyfikowania sposobu rozumienia problemu i strategii zaangażowanych w próby jego rozwiązania. Wymaga uwagi 1 rozwoju uinicjętnoścl lub procedur aktywności „umysłowej", służących szybkiemu poruszaniu się utartymi ścieżkami w danych okolicznościach. Potrzebuje dostępności I zaangażowania zasobów wiedzy Jednostki. Obejmuje umiejętność wydobywania Informacji od Innych 1 nakłaniania Ich do pomocy. Wymaga niezwykłego zaangażowania, determinacji I wytrwałości.

Oczywiście nikt nie będzie gotów do podjęcia tych wyczerpujących 1 wymagających dużej motywacji działań, a w Jeszcze mniejszym stopniu do Ich ćwiczenia 1 rozwijania. Jeżeli nie dokona oceny wartości wykonywanego zadania. Zaangażowany weń wysiłek stanowi powód, dla którego Spearman 1 Inni badacze przyrównywali czynnik g do „energii umysłowej", a także powód, dla którego Malstriaux podkreślał w swojej pracy znaczenie składników i korelatów związanych zarówno z energią, Jak i wartościami. Należy także podkreślić, co wynika z naszych spostrzeżeń, źc aktywność poznawcza ntejest aktywnością wyłącznie poznawczą, ale zawiera istotne komponenty afektywno i wolicjonalne. W tym miejscu warto się zatrzymać 1 rozważyć, czy oceniając zdolności poznawcze nie powinniśmy najpierw określić rodzajów aktywności, które są dla ludzi ważne, a dopiero potem badać zachowanie „poznawcze" w toku wykonywania takich działań. Moglibyśmy wtedy stwierdzić, że znacznie więcej osób niż przypuszczamy, wykorzystuje procesy edukcyjne wyższego rzędu w codziennym funkcjonowaniu.

Żadna z powyższych uwag nic oznacza - Jak chcieliby nas przekonać Grccno (1989), Brown, Collins 1 Duguld (1989) oraz Inni badacze - że w toku rozwiązywania problemów, które wiążą się z realizacją celów o różnym znaczeniu, są zaangażowane odmienne procesy (poznawcze). Miedź nie staje się czymś innym, gdy Jest związana z Innymi chemikaliami, choćby nawet wyglądała I zachowywała się Inaczej. Powyższe uwagi oznaczają natomiast, że gdy chcemy ocenić zdolność do rozwiązywania problemów (włączając w to także zdolność do Identyfikowania problcpiów) musimy: