wilko�ak0005

/

ry oczu. Wilkołak taki potrafił w pewnych wypadkach wydawać judzki głos.

O ile jednak zamieniony przez czarownika w wilkołaka człowiek był w mniemaniu ludu tylko nieszczęśliwą ofiarą złych praktyk magicznych to odwrotnie czarownik zamieniający się w wilka lub zły człowiek pokutujący w tej postaci był groźnym drapieżnikiem, którego należało unicestwić. Według niektórych wierzeń ludowych z terenu Podlasia wilkołaka nie można było zabić zwykłą kulą. Opowiadano więc o groźnym zbóju, który za zamordowanie księdza (czy też popa!), po śmierci pokutować musiał pod postacią wilkołaka. Napadał on na ludzi, którzy zapuścili się w leśne knieje i zagryzał ich na śmierć. Ze szczególną pasją tropił myśliwych. Podchodził do nich i zatrzymywał się blisko nich, aby spokojnie mogli do niego strzelać. Kule odbijały się od jego skóry. Dopiero, gdy jeden z myśliwych zaopatrzył się w specjalnie poświęcone kule, udało mu się ciężko ranić groźnego wilkołaka. Postrzelony płakał i łkał po ludzku. Ludowe opowiadanie nie podawało natomiast tego, jakie były dalsze losy pokutującej duszy rozbójnika, czy z woli władz diabelskich weszła w ciało innego wilkołaka, czy też powędrowała do piekła na dalszą pokutę.

Od pewnego leśniczego z terenu Białostocczyzny słyszałem opowiadanie, które chyba miało cechy prawdziwe. Oto przed pierwszą wojną światową w okolicy grasował wściekły wilk, którego zachowanie było zupełnie inne niż zwykłych zwierząt. Potrafił on latem w biały dzień atakować ludzi zajętych przy sprzęcie siana, a odpędzany widłami, chociaż już mocno poraniony, próbował walczyć dalej. Gdy go zabito wyraźnie widać było na pysku-pianę typową dla wścieklizny. Chłopi w tej wsi, na której łąkach zabito wilka, doskonale zdawali sobie sprawę, że było to wściekłe zwierzę. W dalszych jednak wsiach szeroko rozchodziły się wiadomości o zabiciu wilkołaka. Niektóre zaś z osób kojarzyły to nawet z zaginięciem pewnego umysłowo chorego chłopca, który w ich mniemaniu był owym wilkołakiem.

Bardzo też możliwe, że w przeszłości, gdy wiedza weterynaryjna stała znacznie niżej, tego typu wypadki, sprzyjały powstaniu lokalnych legend o działalności wilkołaków.

Od wielu stuleci w polskich wierzeniach ludowych władze nad wilkami sprawował święty Mikołaj. Dziwny to zresztq był święty. Prawdopodobnie w rzeczywistości nigdy nie istniał ów biskup z Myrry i był tylko tworem hagiografów kościoła wschodniego. Zarazem jednak był on w wielu krajach katolickich, a między innymi i w Polsce, patronem od różnych dziedzin. A więc opiekował się on specjalnie biednymi nie posiadającymi posągu, ale cnotliwymi pannami, był patronem małych dzieci. Ludowe powiedzenie głosiło: „Święty Mikołaj bydło, konie i owce chroni, a Świnia niech się sama broni.” Jednocześnie sprawował on najwyższą władzę nad stadami wilków. Wspominał już o tym w XVI w. Mikołaj Rej, gdy w „ Krótkiej rozmowie między panem, wójtem a plebanem” pisał:

„Alboć wezmą, abo co daj,

Tak kazał św. Mikołaj.

Bo jeśli mu barana dasz, pewny pokój od wilka masz."

Stare zaś przysłowia mówiły: „Na świętego Mikołaja, rozbestwia się wilków zgraja” lub „Święty Mikołaj wilkom pyski na kłódki zamyka”. Słowa zaś jednej z chłopskich modlitw były następujące:

„Święty Mikołaju, weź klucze idź do raju, zamknij pysk psu wściekłemu i wilkowi borowemu”.

A i w późniejszych stuleciach wierzenia te utrzymywały się nadai.

Władzy świętego Mikołaja podlegały zarówno prawdziwe wilki, jak i wilkołaki. Dlatego też w wierzeniach ludowych z terenu Podlasia i wschodniego Mazowsza pojawiał się motyw, jak to ów święty oswobodził zamienionych przez złego czarownika członków orszaku weselnego w wilki i pozwolił im wrócić do swej poprzedniej postaci, święty Mikołaj był wreszcie obrońcą ludzi napadanych zarówno przez wilki, jak i przez wilkołaki.

W Lipsku nad Biebrzą opowiadano mi, jak to ongiś olbrzymi wilk napadł małego pastuszka. Już miał skoczyć mu do gardła,

155