0248

V. 2.

BOLESŁAW POBOŻNY (ż. JOLENTA).

238

Jolenta Helena.

Żonę Bolesława Pobożnego nazywa kilka grup niezależnych od siebie źródeł córką króla węgierskiego Beli, jako to: llooz. Wielk.¹) i Kron. Wielk.Rocz. Tras.^:!), Rocz. Krak.¹) i Rocz. .Małop.^{2 3}). Te ostatnie źródła mienią ją zarazem soror uterina Kingi, żony Bolesława Wstydliwego (TY. 7.): była ona tedy córką Reli IV węgierskiego. Przekazane w źródłach wielkopolskich, t. j. w Rocz. Wielk.'¹) i Kron. Wielk.^{4 5 6}) imię jej brzmi Helena, w źródłach małopolskich, jako to w Rocz. Tras. h, Rocz. Franc. Krak."), Rocz. ilałop.Vila S. Kyngae ^u) nazywaną jest: lolenta, bądź też, jak w kilku innych miejscach Rocz. Tras.¹²)¹: Iohelet, bądź wreszcie, jak w Rocz. Krak.^1:;) Iohel. W jedynym dokumencie, jaki się do naszych czasów dochował, przez nią wystawionym ¹¹). nazywa się sama Heleną; w dokumentach innych książąt, w których jest wzmianka o niej. jeszcze tylko raz jeden nazwana jest Heleną W; zresztą stale nazywaną jest Jolanta W, lolenth ¹⁷) lub najczęściej lolenta'*). Imię Jolenta na Węgrzech było już podówczas w powszechnem używaniu nie tylko w rodzie książęcym, ale i w niższych klasach ^1:1) w formie: IolencJt, lolenth, Iolentha, loles, Iolanta; nie można jednak twierdzić, jak utrzymują niektórzy, jakoby było madiarską formą imienia Heleny; czego dowodzi okoliczność, że księżniczki z rodu Arpadów (żona Andrzeja II i jego córka), noszące imię Jolenty, nie używają nigdy imienia Heleny, i na odwrót Helena, żona Beli II stale tylko pod tern imieniem, a nigdy pod imieniem Jolenty nie wyst ^{7 8}ępuje⁹"). Pierwotne imię wmgierskie żony Bolesłarva brzmi zatem Jolenta; imię Helena przybrane zostało niewątpliwie dopiero w Polsce, i to nie w czasie pobytu na dworze siostry jej Kingi, ale dopiero po zaślubieniu Bolesława, czego dowodzi okoliczność, że wszystkie źródła małopolskie znają ją pod imieniem Jolenty, a dopiero wielkopolskie nazywają ją Heleną. Trafnie odgadł tę przemianę imion Długosz²¹), podając: lolenta, que a Polonia llelena nuncupahatur.

Przyjmowana niekiedy data urodzin jej 1235 r. nie jest poświadczoną źródłowo, a jest niewąitpliwie błędną z powodu, że rok 1235 jest datą urodzin jej starszej siostry, Kunegundy (TY 7.). Ze względu na fakt a, towarzyszące zaślubinom Jolenty z Bolesławem (o czem zaraz niżej), możnaby raczej przypuścić, że sio urodziła około r. 1214.

O dacie zaślubin posiadamy dwa przekazy, niezależne a zgodne ze sobą. Rocz. Tras. ²¹) umieszcza je pod r. 125(1; Rocz. Wielk.²⁴) i Kron. Wielk.²⁵) podają, że zaślubiny odbyły się na rok przed śmiercią Przemyśla I, co również daje datę 1253 r. (V. 1.). Widoczną omyłką jest data 1259 r., podana w zależnym od Rocz. Tras. Rocz. Krakowskim⁹'¹). Przytoczone co dopiero źródła wielkopolskie, podając wiadomość o zaślubinach, podnoszą), zarazem, iż Jolenta pozostała potem jeszcze przez jakiś czas na dworze swej siostry w Krakowie, i dopiero w r. 1258 przybyła do męża do Wielkopolski. Powyższa wiadomość nie daje jednak podstawy do przypuszczenia, jakoby sam ślub odbył się dopiero r. 1258 ²⁴). Okoliczność, że mimo zawartego w r. 125(1 ślubu wspólne pożycie małżonków odłożone zostało na później, da się najłatwiej wytłomaczyć nieletnością Jolenty, z której wyszła dopiero w r. 1258, na czem opiera się wyprowadzony poprzednio wniosek, iż urodziła się około r. 121-4.

Po śmierci męża udała się Jolenta napo wrót do Krakowa na dwór Kingi, i to jeszcze tego samego roku, jak w ynika z wiadomości, podanej w Vita S. Kyng. ⁹D. iż obie księżne brały udział w uroczystości pogrzebowej Bolesława Wstydliwego (10 grudnia 1279 r.) w kościele Franciszkańskim w Krakowie. Źródło to stwierdza zarazem, że obie przybyły na nią w zasłonach na twarzy, a gdy co do Kingi dodaje, że już w tym dniu złożył;) profesyą zakonną, przeto można tę same wiadomość zastosować z największem prawdopo-

30

1

Mon.    Pol. III. 32. — a) Ibid.    II. 582. —    3, Ibid. 11. 815.    — 4) ibid. II. 889. — -u Ibid. III. 181.    — ») Ibid.

2

dipl. llung. 214. 494. — 2(p Ibid. 186. — 21) Hist. Pol. II. 858. — 22) Pękalski, Żywot bl. Jolanty w Żywoty św. patro

3

nów polskich 225. — 23) Mon. Pol. II. 838. — 24) Ibid III. 32. — 25) Ibid. II. 582. — 26) Ibid. II. 839. — 27) Jak przyj

4

muje Perlbach, Preuss.-Poln. Stud. I. 12. Roepel], Gesch. Pol. 497 uw. 21 b. powołując się na Kron. Wielk., kładzie błędnie

5

ślub pod r. 1257. — 28) Mon. Pol. IV. 699.

6

Balzer, Genealogia Piastów.

7

II. 848. 845. 846    — 13) Ibid. II. 889. —    14) Kod.    dypl. Wielk. I.    nr. 449. — 1») Ibid. I. nr. 421. — H>)    Ibid. II. nr.

8

786. — 17) Ibid.    I. nr. 465. — 18) Ibid.    I. nr. 460.    466. 550. 556; II.    nr. 783. — 19) Por. Czinar, Index do    Fejera. Cod.

9

III. 88. — 7) Ibid. U. 582. — «) Ibid. II.    888. — »)    Ibid. III. 50. —    10) Ibid. III. 168. - U) Ibid. IV. 684-.    - 12) Ibid.