0045

30

ADELAJDA BIAŁA KXEGINT.

powyżej, omawiając pokrewieństwo Prokuja z rodem Piastów (1. 5). Opowiedziawszy tedy, w jakim stosunku

zostawał Stefan do swego wuja Prokuja, dodaje Thietmar: Hnius (Stefana) pater erat T)eińux n ominę____ Qui

cum christianus efficeretur, ad corroborandam hanc fidem contra reluctantes subditos sevit, et anfiguuni facinus zelo Dei exestuans abluit... JJxor autem eius Beleknegini, id est pulchra domina, Sclanonice dicta, supra modum bibebat et in equo morę militis iter agens guendam virum iracundie nimio fewore occidit. Że pod Dewiuxem rozumieć należy Gejzę, zaznaczyliśmy już powyżej (I. 5). Zważywszy, że słowiański przydomek Biała Knegini, nadany żonie Gejzy, mógł powstać tylko w takim razie, jeżeli przyjmiemy, że ta żona była słowiańskiego pochodzenia, a nie mógłby mieć żadnego sensu jako przydomek węgierskiej księżniczki Sarolty, zarazem zaś uwzględniwszy okoliczność, że imię Prokuj, które nosi wuj Stefana, jest również słowiańskie, musimy z owego ustępu Thielmara wyprowadzić wniosek, że Gejza miaj jakąś żonę Słowiankę, że zatem przekaz źródeł węgierskich, jakoby żoną jego była tylko Sarolta, jest błędny¹). Przez to zaś wiadomość przechowana w Kron. węg.-pol. nabiera znamion wiarogodności, albowiem ona jedna tylko (a za nią późniejsze źródła polskie) podaje fakt zgodny w^r zupełności z tą konkluzyą, opartą na współczesnym dziejopisarzu. Kronika ta przechowała więc w tern miejscu tradycyą prawdziwą, jak zresztą i co do niektórych innych zdarzeń podaje ona ją w formie czystszej, aniżeli inne źródła węgierskie²). W ten sposób oceniając wartość niniejszej wzmianki Kroniki, możemy także i przekazane w niej imię Adelajda (Atlejta) przyjąć jako rzeczywiste, nie ma bowiem powodu przypuszczać, dlaczegoby autor, podając sam fakt prawdziwy, miał się uciekać do zmyślenia imienia, gdyby się o niem nie był dowiedział z tradycyi. Czy siostra Mieszka przybrała to imię na chrzcie r. 965, jak kombinuje Długosz³), czy też przy innej sposobności, próżno dociekać; tyle pewna, że się to nie stało przed wprowadzeniem chrześcijaństwa, gdyż imię to wskazuje niewątpliwie na wpływ Zachodu. Jakie było właściwe, rodzime imię Adelajdy, niewiadomo. Wracając do Kroniki węg.-pol., zaznaczamy jeszcze, że nie można bynajmniej twierdzić, jakoby wszystkie przez nią przekazane szczegóły zasługiwały na wiarę: i tak wzmianka, że Adelajda wziętą została z Krakowa, jest niewątpliwie kombinacyą autora, w którego czasach Kraków miał już znaczenie głównego miasta w Polsce, podanie zaś o przymiotach osobistych Adelajdy, w rażącej sprzeczności zostające z charakterystyką Thietmara, jest fantazyjnym dodatkiem autora Kroniki, tak pospolitym w dziejopisarstwie ówczesnem. Kie ma jednak najmniejszego powodu, dla tych ubocznych okoliczności podawać w wątpliwość wiarogodności jej co do faktu głównego⁴).

Że Thietmar nie wspomina wcale, jakoby owa Biała Knegini była siostrą Mieszka, w tern również nie można upatrywać dowodu przeciw powyższemu wnioskowa, albowiem, jak wskazaliśmy poprzednio (7. 5), nie zajmuje on się nigdzie z umysłu wyliczaniem rodzeństwa Mieszkowego, i być może, iż podobnie jak co do Prokuja, tak też i co do Adelajdy nie wiedział, w jakim stosunku pokrewieństwa zostają do Mieszka.

Stwierdziwszy w^r ten sposób fakt poślubienia Adelajdy przez Gejzę, rozpatrzyć musimy jeszcze przekaz źródeł węgierskich, dotyczący małżeństwa jego z Sarolta, córką Gyuli. Mniemam że i ten przekaz zasługuje na zupełną wiarę, dowód zaś na to upatruję w zapisce Rocz. Hildesh. z r. 1003 ^&): Stephanus re.r Ungaricus super a runculum suum regem lulum cum exercitu renit. Ów ret Iulus jest to Gyula młodszy, synowiec, Gyuli starszego, ojca Sarolty, a przeto brat stryjeczny Sarolty samej. Współczesna zapiska Rocz. Htldesh wykazuje tedy niewątpliwie stosunek powinowactwa Stefana z Gyulą młodszym, przez co wiadomość o poślubieniu córki Gyuli starszego przez Gejzę zostaje stwierdzoną; nie ma bowiem śladu, iżby pomiędzy rodem Gyuli a Stefana zawiązany został stosunek powinowactwa przez jaką inną osobę. Wujem Stefana nazywają też Gyulę młodszego źródła węgierskie, jak Keza ⁶), Chroń. piet. Vind.⁷), Chroń. Dubnic.⁸), Chroń. Monac.⁹) i Chroń. Poson.¹⁰).

1

Por. Zeissnerg. Miseco I. 116 uw. 2. Kaindl Beitrage z. alter.-migar. Gesch. 14 uw. 62 przyjmuje, że Beleknegini

2

jest przydomkiem Sarolty — na jakiej podstawie? - 2) Rosner, Kron. węg.-pol. 84. — 3) Hist. Pol. I. 116. — ⁴) Jak to

3

czyni Rosner, ibid. 87, także Kaindl, Beitrage z. alter. ungar. Gesch. 43 i n. — 5) Mon. Germ. SS. III. 92. — 6) Florianus,

4

Hist. Hung. font. dom 11. 77. — 7) Ibid. II 140. — ») Ibid. HI. 44. — 9) Ibid. III. 224. - »«) Ibid. IV. 29.