0458

IX. 9.

WACŁAW.

443

Ostatni znany nam dokument Wańka pochodzi z 29 marca 1329 r. ⁴), a już pod datą 17 maja 1330 r. podaje Długosz'-’) wiadomość o jego śmierci. Zachodzi tu błąd niewątpliwy. Jeszcze bowiem w dokumencie trenczyńskim Kazimierza W. z 24 sierpnia 1335 r.^:!) Wańko wyliczony jest pośród żyjących książąt, lenników czeskich, nad którymi Polska zrzeka się wszelkiego zwierzchnictwa. W procesie polsko - krzyżackim r. 1339 arcybiskup gnieźnieński Janisław. przesłuchany jako świadek (5 lutego ⁴), wyraża się o Wańku w sposób następujący •"’): vidit (lanislaus) litteras illius ducis Conradi (!)■■■ apud dominum Wcinconem ducem Plocensem, qui fu it nepos diet i ducis Conradi i t. d. Wynika stąd niewątpliwie, że w czasie tym Wańko już nie żył, w przeciwnym bowiem razie arcybiskup byłby o nim powiedział: qui est nepos i t. d. Stąd wypływa, że śmierć Wańka nastąpiła między 24 sierpnia 1335 r. a 6 lutego 1339 r. Pod datą 9 lutego 1339 r. wystawił Kazimierz W. dokument.⁴), w którym ponownie zrzeka się zwierzchnictwa nad krajami śląskimi i Płockiem na rzecz Czech; książęta odnośnych dzielnic są 1u znowu po imieniu, podobnie jak w dokumencie trenczyńskim, wymienieni. Nazwiska ich przepisano tu nawet dosłownie i niewolniczo z dokumentu trenczyńskiego, jak świadczy okoliczność. że spotykamy pośród nich także Leszka raciborskiego, pomimo że tenże już od lat trzech nie żył. .Mimo to jednak nie przepisano nazwiska Wańka, mimo że był wymieniony w dokumencie trenczyńskim; podano tylko zwrot: prineipe Mazoeie domino in Plocz, na imię zaś zostawiono wolne miejsce, które snąć później dopiero miało być wypełnionemu Opuszczenia tego nie można inaczej wytłomaczyć, jak tylko tern, że Wańko wtedy już nie żył, a kancelarya krakowska, która rzeczony dokument spisywała, o fakcie tym wiedziała (jak przepomniała może o śmierci Leszka raciborskiego), i z tego powodu imię to, znajdujące się we wzorze (dokumencie trenczyńskim), opuściła, ażeby je zastąpić później imieniem następcy. I przez to więc zyskujemy stwierdzenie ustalonej poprzednio końcowej daty zgonu Wańka, skutkiem czego też postępowanie nowszych wydawców dokumentu z r. 1339"), którzy lukę uzupełniają jego imieniem, nie możemy nazwać usprawiedliwionem ^s).

Po tych uwagach wracamy jeszcze do daty Długoszowej, o której, mimo wszystkie poprzednie uwagi, przypuścić przecież nie można, iżby była całkiem dowolnie skombinowaną, tern bardziej, że, jak z licznych dowodów wynika, Długosz posiadał jakiś współczesny rocznik mazowiecki, z którego cały szereg wiadomości z dziejów Mazowsza zaczerpnął. Również i zapiska o śmierci Wańka sprawia -wrażenie, iż z rocznika mazowieckiego pochodzi; kilka słów, charakteryzujących jego osobę i rządy (crudelis et semrus in mi/ites et snbditos). a także bliższe określenia, z jakich pochodził rodziców, mogą być dodatkiem Długosza, ale sam rdzeń zapiski, a więc wiadomość o jego śmierci, chyba stamtąd zaczerpniętą została. (Idy zaś ów rocznik mazowiecki wszędzie indziej, o ile skontrolować można, podaje dobre daty chronologiczne, przeto nie sądzę, iżby błąd odnieść można do samego rocznika, ale raczej źródła jego szukać należy w jakiejś omyłce samego Długosza. Czysto paleograficznymi względami trudnoby ją było wytłomaczyć, gdyż cytra MCCCXXX (jaką przyjął Długosz), nie dałaby się odnieść do cyfr MCCCXXXVI, MCCCXXXV1I lub MCCCXXXVIII, jakie jedynie byłyby możliwe w roczniku (daty 1335 i 1339, mieszczące się jeszcze w ustalonych poprzednio granicach, odpadają wobec daty dziennej zgonu): próbuję tedy rzecz tę wytłomaczyć w inny sposób. Zapiska o śmierci Wańka ma u Długosza tylko datę dzienną, i rozpoczyna się właśnie określeniem tej daty: sexto decimo Ka/endas Linii (17 maja) Wenceslaus... moritur; osobnej daty rocznej nie ma tu przydanej, należy ona bowiem wraz z całym szeregiem innych ustępów do działu, który pod ogólnym, poprzednio zamieszczonym napisem MCCCXXX opowiada wypadki z tegoż roku. Ale w roczniku zapiska ta musiała być opatrzoną także, i to na czele, osobną datą roczną, po której bezpośrednio następowała przekazana przez Długosza data dzienna. Jeżeli zapiska rocznika spowodowała Długosza do umieszczenia wypadku pod datą 1330 r., to w takim razie określenie chronologiczne rocznika musiało się przedstawiać w ten sposób: A. MCCCXXX sexto decimo Kalendas Iunii Wenceslaus... moritur. W takiej konstrukcyi przynależność wyrazu sexto może być dwojaką: albo do słów określa

li Du Mont. C.orps dipl. I. B. 112. — 2) Hist. Pol. III. 136. — 3) Griinhagen i Markgraf. Leh - u Res -Ul-cden Schles. I. 2 nr 1. — 4) Lites P’. 92. 98. 99. — 5) Ibid. I². 367. — 6) Griinhagen i Markgraf, Leh.- u. Bes.-Ukden Schles. 1. 4 nr. 2. — 7) Ibid. I. 5 nr. 2; M os bach. Przycz. do dziej. poi. 79. — ^s) Trafnie przeciw takiemu uzupełnieniu oświadczy! się już Caro, Gesch. Pol. II. 215 uw. 1, choć z powodów niedostatecznych.