06161480

76

skało państwo z obozu tego. Szlachta pomiędzy sobą kłócid się zaczęła. Odkąd bowiem można było kupid godność w kraju, bogatsi od uboższych róźnid się zaczęli, a uboższych to podwójnie oburzało. Zaczęły się więc skargi na króla i targi o nowe swobody. Nareszcie pokazał się jawny bunt, którego skutkiem było rozjechanie się szlachty do domów.

Tak skończyła się ta wyprawa, którą dla pośmiewiska oburzone postępowaniem mężów Polki, wojną kokoszą przezwały.

Zmartwienie z tego powodu, przywiodło starego króla do choroby, z którój się już nie podniósł. Pomimo zawichrzeń, jakich królowa Bona stała się powodem, panowanie Zygmunta szczęśliwym było dla Polski. Coraz ściślejszy związek z Litwą, która się w obyczajach widocznie ogładziła: Kwitnące nauki, sztuki, handel, wzniosły do wysokiego stopnia zamożność Polski. Powszechny żal obudził zgon tego króla, któ-ren zgasł w ośmdziesiątym drugim roku swojego życia, w tysiąc piędset czterdziestym ósmym.

Bart. Już bardzo późno. Pójdźmy są-siedzi.

IROZIDZIA-Ł TTI.

Bart. No Stanisławie! Ten to wielki król Zygmunt, o którym nam powiadałeś, nażył się coś na świecie! Ośmdziesiąt i dwa lat, to duży wiek! Cóż robiła przemierzła baba, owa Bona po jego śmierci?

Stan. Wiecie, że jeszcze za życia swojego kazał syna swego Zygmunta Augusta koronować. Więc po jego zgonie nie było wcale bezkrólewia.

Umarł król stary, a zaraz król młody objął panowanie. Wrawdzie Bona starała się wychowad syna na posłuszne sobie narzędzie. Lecz gdy się w tern stary Zygmunt postrzegł, oddalił syna umyślnie i oddał mu w zarząd wielkie księztwo Litewskie. Tam najprzód sił swoich próbował król młody. Matka i inni, co sobie obiecywali kierować dowolnie wolą jego, ciężko się pomylili.

Wprawdzie wychowanie matki odezwało się nie raz — ale przecie nie odebrało młodemu królowi silnćj woli i zamiłowania pracy. Wcześnie ojciec ożenił Augusta chcąc doczekad się wnuków, a państwu dalszych następców, lecz te zamiary starego króla, wcale się nie powiodły. Elżbieta Anstryacz-ka, córka cesarza Ferdynanda, pierwsza żona Zygmunta Augusta, w parę lat po za-męzciu umarła.

Nie długo jednak młody król za nią żałował. Poznał Barbarę z domu Radziwi-łównę, którą wydano wcześnie za Gastolda wojewodę Trockiego, po którym wkrótce owdowiała. Serce króla przylgnęło do pię-knój i dobrój Barbary. Bojąc się narazid ojcu, poślubił ją potajemnie. Skoro zaś ojciec umarł i on sam został królem, wyjawił to całemu krajowi, że jest ożeniony z piękną Barbarą.

Bart. A cóźby to ojca miało było gnie-wad? Wszakże pragnął doczekad się wnuka?

Stan. Tak jest. Ale zwyczajem jest i było panujących, żenid się z równemi sobie. Więc króla Polskiego, byłby zapewnie ojciec chciał ożenić z księżniczką z domu panującego. August dla tego nie próbował pytad się ojca o pozwolenie, iż był pewnym odmownój odpowiedzi, tern bardziój, że znał wpływ matki na umysł ojca. A może też do ożenienia się jego przyszło jakby od niechcenia — a nie mając i nie chcąc się cofnąd, taił przed starym ojcem, coby go było zmartwiło.

Bart. A matka co mówiła?