Magazyn6
1301

5

ABRAMOWSKI EDWARD — ABSOLUTORJUM FINANSOWE

w 1904 i 1905 propagował bierny opór przeciwko rządowi, rodzaj strejku. Myśl ta zyskała pewną, nieznaczną zresztą ilość zwolenników, ale nie mogła być zrealizowaną; strejki były oczywiście bardzo liczne, a zwłaszcza w końcu września i w październiku 1905, zakończone powszechnym strej-kiem kolejowym, który stał się bezpośrednią przyczyną wydania przez Mikołaja II manifestu konstytucyjnego; strejki te miały zupełnie inny charakter od zalecanych przez A. W 1915 powołano go na katedrę psycholog j i w tworzącym się polskim Uniwersytecie Warszawskim, jednak zdrowie jego było już w bardzo złym stanie; przeszkadzało mu w pracy, której zresztą nie przerwał. Czując zbliżającą się śmierć, napisał „Poemat śmierci". Pod koniec życia nastąpił w nim ostatni przełom psychiczno-umy-słowy: stał się wierzącym katolikiem i jako taki umarł 21. VI. 1918.

Naukowa jego działalność była wielostronna. Pierwszą jego pracą była broszura wydana w 1890 p. t. „Społeczeństwo rodowe". W latach następnych wydał pod pseudonimem Walczewskiego „Zagadnienia Socjalizmu", w których poddaje krytyce nie-tylko blankizm, jako doktrynę rewolucyjną, będącą wyrazem dążeń socjalistycznych do zdobycia władzy politycznej, zapomocą spisku, celem realizacji stopniowej ideału — lecz także wszelką akcję reformatorską zgó-ry przeprowadzoną przez państwo. Zdaniem jego, te tylko reformy zewnętrzne, a więc prawno-ustrojowe, są celowe, którym towarzyszą pewne wewnętrzne przeobrażenia psychiczno-etyczne. Tę samą teorję rozwija w pracy p. t. „Pierwiastki indywidualne w socjologji", w której wychodzi ze spen-cerowskiego założenia, że społeczeństwo nie jest niczem innem jak sumą jednostek. Stąd pochodzi jego pokojowy anarchizm. Będąc z jednej strony skrajnym indywidualistą, a więc wrogiem państwa i wszelkiego przymusu, z drugiej zaś zwolennikiem uspołecznienia środków produkcji, jest on przeciwnikiem narzucania tego ustroju zgóry, pragnąc osiągnąć go na drodze rozwoju etycznego, przeobrażającego psychikę ludzką.

Pod względem filozoficznym usiłował on pogodzić przyczynowość z dowolnością. Zdaniem jego, zarówno wszystko to co się odbywa w świecie zewnętrznym, jak i we wnątrz naszej świadomości jest zjawiskiem, „wobec zaś zjawiska, jako czegoś spostrzeganego, musi występować to co spostrzega...

negacja wszelkiej rzeczy warunkująca niezbędnie przedmiotowość, Moje „ja“ na niczem się nie opiera", nie posiada żadnego uzasadnienia... samo dla siebie jest przyczyną wystarczającą... „Ja“ moje, ... jest więc tem, co, warunkując niezbędnie każde zjawisko, samo zjawiskiem nie jest" (str. 29—33). A. chcąc wyrwać ludzkie „ja“ z łańcucha przyczynowego, pozbawia je wszelkiej treści wewnętrznej. Poglądy te wypowiedział w „Zagadnieniach Socjalizmu".

Pod pseudonimem Czajkowskiego, A. napisał traktat p. t. „Socjalizm a państwo" w którym w dalszym ciągu zwalcza państwo. Rozumowaniu racjonalistycznemu i empirycznemu, opartemu na pewnych pojęciach, przeciwstawia goły opis faktów; usiłuje w ten sposób dowieść, jakoby ustrój bezpaństwowy opiera się na faktach życiowych, w przeciwstawieniu do państwowego. Zresztą wkońcu dodaje, że jeżeli przyszłość pokaże, że nie można się będzie obejść bez pewnych pierwiastków państwowości, to w każdym razie cel walczących o ustrój bezpaństwowy będzie osiągnięty, gdyż utrzyma się tylko minimum państwowości (str. 198 i 199). Środkami do urzeczywistnienia tego ustroju anarchistycznego mają być: 1) przyjęcie udziału w ciałach przedstawicielskich, celem zwężenia atrybucy] państwa; 2) rozwinięcie inicjatywy, w kierunku tworzenia stowarzyszeń i wszelkiego rodzaju wolnych związków; 3) bojkot państwa. Strejki i kooperatywy odgrywały dużą rolę w poglądach A.: pierwsze wyrabiać miały w masach poczucie solidarności w walce; drugie zdolność pozytywnego gospodarczego współdziałania. W dziedzinie psychologji prawie wszystkie swe prace poświęcał zagadnieniu podświadomości.

Dzieła A. wyszły w 4 tomach. Biografję wraz z bibljografją jego prac napisał prof. K. Krzeczkowski.

Ludwik Kulczycki.

Absolutorjum finansowe.

Gospodarka państwowa i pochodnych związków państwa (samorządy) wymaga okresowych zamknięć, tudzież t. zw. abso-lutorjum. Zamknięcie rachunków państwowych w Polsce obejmuje: 1) zamknięcie rachunków kasowych, 2) gospodarkę funduszów państwowych, przekazanych bankom do administracji oraz utworzonych