Magazyn6
9701

389

BARTEL KAZIMIERZ — BARTHOU JEAN LOUIS

Bartel Kazimierz.

Urodzony w r. 1882 we Lwowie z niezamożnej rodziny, za miodu byl czeladnikiem ślusarskim. Studja średnie i wyższe ukończył we Lwowie (Politechnika i wydział filozoficzny Uniwersytetu) z dyplomami inżyniera i doktora nauk technicznych, poczerń prowadził studja uzupełniające w Uniwersytecie w Monachjum. Po powrocie do kraju został w 1916 profesorem politechniki lwowskiej. W r. 1918 odznaczył się przy obronie Lwowa. W 1919 był szefem kolejnictwa wojskowego przy Sztabie Generalnym. W latach 1919—21 był ministrem kolei w gabinetach Skulskiego, Wł. Grabskiego i Witosa. W 1922 r. jest obrany do Sejmu z ramienia „Wyzwolenia". W r. 1925 nie mogąc zgodzić się z uchwałami tego stronnictwa, domagające-mi się wywłaszczenia większej własności ziemskiej bez odszkodowania, występuje z Wyzwolenia i wraz z kilku posłami zakłada „Klub Pracy". 15 maja 1926 r., po przewrocie majowym, pełniący tymczasowo funkcje prezydenta marszałek Sejmu Rataj powierza mu, po zasiągnięciu opi-nji marsz. Piłsudskiego, kierownictwo ga-binttu. Dn. 8 czerwca tegoż roku B. reorganizuje gabinet. Za jego rządów dokonano w początkach sierpnia 1926 r. częściowej zmiany konstytucji przez wzmocnienie władzy wykonawczej kosztem władzy ustawodawczej. B. sprawuje rządy do dn. 20 września 1926 r., poczem zostaje wice-premjerem i czasowo kierownikiem Ministerstwa Oświaty w gabinecie marsz. Piłsudskiego. W czerwcu r. 1928 zostaje znowu premjerem (od. 27. VI. 1928 do 13. IV. 1929), poczem ustępuje miejsca gabinetowi Świtalskiego. Dn. 21 grudnia 1929 r. zostaje premjerem po raz piąty, jednakże na krótko. Już dn. 31 marca 1930 r. rządy po nim obejmuje Walery Sławek. Od tej pory Bartel nie powraca do czynnego życia politycznego, lecz jako przyjaciel i mąż zaufania prezydenta I. Mościckiego, często bywa wzywany do Warszawy ze Lwowa, (gdzie jest nadal profesorem) dla podzielenia się zapatrywaniami swemi na sytuację polityczną. Do władzy powrócić w tym czasie nie chce, co stwierdza w wywiadzie prasowym w listopadzie 1935 ^r-

Z prac naukowych B. ważniejsze: „Geo-metrja wykreślna" (1919), „Perspektywa malarska" (1928); toż samo po niemiecku „Malerische Perspektive“ (1934); „Rzuty cechowane" (po polsku i po niemiecku 1934). Z broszur politycznych B. głównie zasługują na uwagę „Kilka uwag o praktyce parlamentaryzmu w Polsce" (Warszawa 1929) oraz wiele jego przemówień sejmowych w; danych drukiem.

J. C.

Barthou Jean Louis.

Znakomity polityk i pisarz francuski ur. w Oleron Sainte-Marie (Bearn) w 1862 r., zmarł 9. X. 1934 r. w Marsylji, jako ofiara zamachu. Był naprzód adwokatem w Pau, posłem od 1889, senatorem od 1922 r. W gabinecie Dupuy (1894) został ministrem robót publicznych, za rządów Meline (1898) — min. spr. wewnętrznych, za premjerów Sarrien i Clemenceau (1906 do 1909) — ponownie min. robót publicznych; tekę sprawiedliwości objął w I i III gabinecie Briand’a (1909—13)- W r. 1913 został premjerem i przeprowadził w parlamencie słynną ustawę o trzyletniej służbie wojskowej, która miała się przyczynić — w kilka miesięcy potem — do skutecznej obrony Francji przed nawałą niemiecką. Jako minister wojny w 1922 r. (w gabinecie Poincare), był przewodniczącym delegacji francuskiej na konferencji genueńskiej. Ustąpił z rządu, aby objąć 4. X. 1922 r. funkcje przewodniczącego Międzyaljanckiej Komisji Reparacyjnej. W r. 1926, za rządów R. Poincare, którego byl bliskim współpracownikiem i przyjacielem, obejmuje raz jeszcze tekę sprawiedliwości. — Dn. 9 lutego 1934 r. zostaje ministrem spraw zagranicznych w gabinecie G. Doumergue; w tym charakterze odwiedza Warszawę, Belgrad, Bukareszt i Pragę. Zginął śmiercią tragiczną razem z Aleksandrem I, królem Jugosławji, dn. 9. X. 1934 r. w Marsylji z ręki emigrantów chorwackich, gdy witał królewskiego gościa na ziemi francuskiej. — Polityk niezwykle wytrawny i doświadczony, był również B. znakomitym pisarzem, miłośnikiem muzyki i książek. Z pośmiertnej sprzedaży jego bibljoteki uzyskano 4 miljony fr. — Od r. 1919 był członkiem Akademji Francuskiej. Ogłosił drukiem szereg mów parlamentarnych p. t. „Sur les routes du droit" oraz studjów literackich i historycznych: „Les amours d’un poete" (V. Hugo); „Lamartine orateur"