Magazyn69301

389

KORPORACJONIZM

mo Anno“ z 1931 r. Wedle niego, społeczeństwo jest organizmem moralnym, a człowiek ma prawo do stowarzyszania się na podstawie prawa natury. Opowiada się za utworzeniem korporacyj, obejmujących wszystkich pracujących w pewnych gałęziach produkcji, ale godzi się również na swobodne tworzenie związków zawodowych (syndykatów), byleby one uznawały zasadę współpracy, a nie walki klas (Rada społeczna przy Prymasie Polski). Prąd ten oświadcza się raczej za autonomją ugrupowań zawodowych w stosunku do państwa i za wolnością zrzeszania się. Nie wyklucza prawa do strajku. Państwo spełnia nadzór nad grupami, ale nie wchłania ich całkowicie. Ustrój społeczny ma realizować zasady sprawiedliwości, miłości i moralności chrześcijańskiej, ustalone autorytatywnie przez Kościół.

K. państwowy czyli autorytatywny, znajdujący swą realizację w państwach totalnych, tworzy misternie skonstruowaną sieć związków, wiąże ją i splata ściśle z pań-stwerm Hasła rewolucji francuskiej: wolność, równość i braterstwo zastępuje słowami: autorytet, hierarchja i sprawiedliwość. Dobro narodu czy rasy, wcielonych w państwo, jest dla niego najwyższem prawem. Prawa jednostki nie są wprawdzie przekreślone, ale w bardzo znacznym stopniu ograniczone. Wszelka samopomoc w dziedzinie stosunków społecznych, a więc strajki i lokauty jest zakazana. W tym typie zaznaczają się tendencje zbiurokratyzowania życia zawodowego i gospodarczego, tworzenia karteli, stojących pod silnym nadzorem państwa i zmonopolizowania wymiany handlowej czy pieniężnej z zagranicą.

K. demokratyczny czyli zrzeszeniowy wyznawany jest przez te koła, które wierząc w bankructwo liberalizmu, a czując nieprzepartą niechęć do kolektywizmu, szukają nowych form ustrojowych, opartych na wolności i równości. Organizacja społeczeństwa na podstawie zawodowej winna być dobrowolna, autonomiczna i w bardzo słabej mierze związana z państwem. Władze związków winny być wybierane swobodnie, a organizacje wyższego rzędu obsyłane przez delegatów. Sprzeczności winny być usuwane na drodze dobrowolnego porozumienia. Podstawą nowego ustroju społecznego jest solidaryzm. Typ ten znajduje zwolenników w krajach demokratycznych, np. w Szwajcarji (St. Galler Entwurf), a nawet w pewnych odłamach socjalizmu i choć jest narazie najsłabszy z pośród trzech wymienionych zasługuje, jako doktrynalnie ciekawy, na wzmiankę i wyodrębnienie.

5. Realizacja w życiu. Przystępując do zagadnienia realizacji idei korporatywnej w życiu, do wcielenia i wbudowania jej w ustrój państwa, nie będziemy rozpatrywać go historycznie, lecz posłużymy się podziałem przed chwilą przez nas stworzonym.

Do k. katolickiego najbardziej zbliżony jest ustrój państwowy dzisiejszej Portu-galji i Austrji z lat 1934—1938. W Portu-galji panuje obecnie pewna forma łagodnej dyktatury, a stanowi ona, jak mówi konstytucja w 1933 r., republikę organiczną i korporały wną. Dekret-ustawa z 23. IX. 1933 r. „Statut Pracy Narodowej", wzorowany na słynnej włoskiej Karcie Pracy, jest jednak od niej liberalniej szy. Obok parlamentu, konstytucja przewiduje Naczelną Izbę Korpora-tywną, z obowiązkowym głosem doradczym w sprawach zawodowych, kulturalnych i innych. Ustrój ten powoli i stopniowo się rozbudowuje, nie różniąc się do tej pory niemal niczem od korporacjonizmu katolickiego. W Austrji istniały nieco żywsze tradycje ustroju cechowego i odżywały teorje państwa stanowego (O. Spann). Partja chrześcijańsko-społeczna objąwszy władzę, opierając się na zasadach encykliki „Quadra-gesimo Anno", ogłosiła 1 go maja 1934 r. nową konstytucję „państwa federalnego, chrześcijańskiego i niemieckiego", opartą na zasadach korporatywnych. Zawodowo-stanowa budowa państwa opiera się na całej hierarchji związków wyższych i niższych, oddzielnych dla pracodawców i pracobiorców. Ustawa z 24. XI. 1936 r. przewiduje utworzenie łącznych organów, komitetów korporatywnych. Na szczycie stoi Gospodarcza Rada Związkowa, będąca jednym z czterech najwyższych, zbiorowych organów państwa. K. austrjacki wykazał w pierwszych latach swego istnienia dość dużą prężność, jednakże przestał istnieć wskutek wcielenia w 1938 r. Austrji do Rzeszy Niemieckiej.

Do ustrojów realizujących na swój sposób k. autorytatywny zaliczymy faszystowskie Włochy i hitlerowskie Niemcy. Zaznaczyć trzeba jednak, że struktura społeczna tych dwóch państw jest zupełnie odrębna, ma inne założenia światopoglądowe