Magazyn6
1201

504

BONY (BILETY) SKARBOWE

wych sprzyja emisji bonów skarbowych. Emisja taka odbywa się zwykle w znacznym stopniu dzięki poparciu i współudziałowi banków biletowych.

Znamy następujące rodzaje bonów: i) oprocentowane, odsetki płatne zgóry, trzy, sześcio, a najwyżej dwunasto miesięczne. Procent oblicza się przez potrącenie odpowiedniej sumy przy sprzedaży bonów; 2) oprocentowane, odsetki płatne zdołu, według załączonej tabeli lub zapo-mocą kuponu, emitowane na okres roczny, czasami dłuższy, jednakże nieprzekra-czający lat pięciu. Wysokość oprocentowania albo ustala się drogą licytacji chcących nabyć bony (system przedewszystkiem stosowany w Anglji), albo oznacza się zgóry. Rząd niejednokrotnie celem zwiększenia atrakcyjności bonów daje pewne udogodnienia i dodatkowe korzyści (zwolnienie od podatków, pierwszeństwo przy subskrypcji długoterminowych pożyczek państwowych, używanie bonów jako gotówki przy wypłatach pewnych należności skarbowych, prawo lombardowania bonów w banku biletowym, prawo pupilarności).

Wysokość emisji bonów jest w normalnych czasach ustawowo ograniczona. Takie ograniczenie przeważnie nie obowiązuje w czasie wojny. Również wysokość odcinków jest zgóry określona. Jest ona różna w różnych państwach. W czasie wojny dała się zaznaczyć tendencja obniżania wysokości odcinków; czyniono to w tym celu, aby przyciągnąć szerokie masy do subskrybowania bonów. Wysokość ta w poszczególnych państwach jest różna (np. we Francji po r. 1926 wynosi 100 tys. fr., w Niemczech przed wojną — od 100 do 100000 marek).

Bony zwykle są używane jako lokata rezerw kasowych banków oraz publiczności. Zadanie to bony lepiej spełniają, jeśli są wyposażone w przywilej lombardowania w banku biletowym, wówczas w każdej chwili mogą być zamienione na gotówkę. Znaczenie bonów pod tym względem wzrosło, zwłaszcza w ostatnich latach, wobec wielkiej płynności na rynku pieniężnym i trudności lokaty krótkoterminowych kapitałów. Zaznaczyło się to przedewszystkiem w Anglji i we Francji, gdzie nawet akcja amortyzacyjna długoterminowych pożyczek państwowych częściowo z tego powodu została zahamowana.

Bony skarbowe najwcześniej weszły w użycie w Anglji (już w w. XVII-ym znano je pod nazwami Tallies, Exche-quer Bills, Navy Bills i t. d.) i nieraz spełniały funkcje pieniądza. W tym okresie w innych państwach były używane raczej sporadycznie, a dopiero w w. XIX rozpowszechniły się w państwach Europy. Należy zwrócić uwagę na austrjac-kie bony skarbowe, zwane Salinenscheine lub Partial-Hypothekar-Anweisungen, emitowane od r. 1849. Emisja ich z 30 mil jonów flor. wzrosła do 300 mil jonów flor. w r. 1863; spłata nastąpiła pod koniec w. XIX-go.

Przed wojną sprawa bonów została na-ogół uporządkowana w ten sposób, że określano maximum emisji (tak np. we Francji wynosiło ono 400 miljonów fr., w Niemczech 450 miljonów Rm., w Stanach Zjednoczonych 300 miljonów $). W czasie wojny bony stanowiły jedno z najbardziej wygodnych źródeł nadzwyczajnych dochodów, to też rządy korzystały z niego chętnie. I tak w Anglji suma wypuszczonych bonów skarbowych z 236 miljonów £ w lipcu r. 19x5 wzrosła do 1055 miljonów w r. 1918, później zmniejszała się stopniowo; w r. 1935 wyniosła 865,9 miljonów £. We Francji emisja bonów skarbowych pod nazwą Bons de la Defense Nationale stopniowo wzrastała: w r. 1919 osiągnęła sumę 23,8 miljarda, w trzy lata później 59 miljardów fr., po r. 1926 dzięki spłatom i konwersji obniżono je do 25,8 miljarda fr. (r. 1930). Suma ta w latach następnych nie uległa poważniejszej zmianie, rząd zaś został upoważniony do emisji zwykłych bonów skarbowych na maksymalną sumę 5 miljardów fr. W czasie wojny i Stany Zjednoczone również weszły na drogę emisji bonów skarbowych: w r. 1917 sumę emisji podwyższono początkowo do 2 miljardów $, później do 4 miljardów; od 6. XI. 1918 wypuszczono sześć emisyj Treasury Certificates po 500 miljonów dolarów każda. Rekord emisyj bonów zdobyły w latach wojennych Niemcy, gdy bowiem pod koniec r. 1914 emisja wynosiła 2,9 mi-ljarda Rm. (z czego w Reichsbanku zlom-bardowano 2,7), to w r. 1918 doszła do 55,2 mld. (Reichsbank — 27,2), w r. 1922 1495 miljardów (Reichsbank 1148). W r. 1923 emisja bonów jak i obieg not osiągnęły cyfry astronomiczne. Polska w latach 1921—1927 emitowała bony skarbowe pod nazwą biletów skarbowych, złotych bonów skarbowych i bonów podatkowych. Obieg