Magazyn6
4701

639

CESJA TERYTORJALNA — CEZAROP\PIZM

samo roszczenie do suwerenności (nudum ius), a wszystkie prawa zeń wynikające zezwala wykonywać innemu państwu w ciągu określonego terminu (np. t. zw. dzierżawy terytorjów chińskich w r. 1898: Kiao-Czau przez Niemcy na 99 lat; Port Artura i Ta-lienwan na lat 25 przez Rosję i Wei-hai-Wei przez Anglję na czas posiadania przez Rosję Portu Artura; Cypr od traktatu berlińskiego 1878 r. do aneksji przez Anglję w r 1914; Bośnia i Hercegowina 1879—1908).    Akty te nie stano

wią cesji, gdyż zwierzchnictwo danego _Faństwa pozostaje. Cesja jest aktem pu-bliczno-prawnym; traktat cesyjny wymaga z reguły zgody parlamentu na ratyfikację; niektóre konstytucje, jak np. czechosłowa? ka z r. 1920 wymagają dla zmiany granic formy konstytucyjnej; może też być zmiana granic uzależniona od wyniku plebiscytu.

Literatura: Cabounats Des anneiions de territoires et de leurs principales consłęuences. Parts 1884. — Cossow Lee cestioru de territoire. Nancy 1900.— Costear Des ceseions de temt.ires enmsagles dam leur principe et dans leurs effets rdatifs au dumgement de souoeraineU et de nationaliU. Parts 1914. — OideU Des effets de Pannezion • ur les concessions. Paris 1904.— Gordon.* Les cessions de territoires et leurs effets sur la nalio-nalili des habitants. (W pracy Morowej: la nationaliU. Parts 1932).    Wac/aw Komornicki.

Cezaropapizm.

Cezaropapizmem nazywamy doktrynę polityczną, która władzy świeckiej przyznaje prawo zwierzchności nad instytucjami i hie-rarchją religijną, istniejącą na obszarze danego państwa. Podstawy c. tkwią w instytucjach państwowych cesarstwa rzymskiego, gdzie religja była. całkowicie podporządkowana władzy świeckiej, która decydowała nawet w sprawach kultu. Władcy chrześcijańscy, przyjmując atrybuty i tradycje cezarów starali się zwierzchność swoją rozciągnąć także i na instytucje kościelne. Tą drogą powstała klasyczna format. zw. bizantynizm (c. bizantyjski), zapoczątkowany przez Konstantyna Wielkiego, który udzielając Kościołowi opieki, przejął jednocześnie niektóre atrybuty jego władzy. Następcy Konstantyna, rozszerzając swoje uroszczenia w tym kierunku, doprowadzili do całkowitego podporządkowania Kościoła władzy świeckiej, nawet w dziedzinie dogmatów. Tradycje c. bizantyjskiego przejęło, wraz z obrządkiem, państwo moskiewskie.

Na zachodzie c. nie doszedł nigdy do tak monstrualnych form .ak w Bizancjum i Moskwie, mimo kilkakrotnych prób podejmowanych przez rządy poszczególnych państw. Najwyraźniej zarysowaną forma c. zachodniego był t. zw. gallikanizm, rozwijający się we Francji. Tradycjami sięgał gallikanizm wczesnego średniowiecza; sformułowany został jednak dopiero pod koniec XVI stulecia przez Piotra Pithou w traktacie: „Les libertes de l’F,glise Galli-cane“ (1594;. Według Pithou władza kościelna ogranicza się jedynie do spraw czysto religijnych; w rzeczach świeckich jest więc król francuski całkiem niezależny od papieża, którego władzę nad Kościołem francuskim ograniczają ponadto postanowienia dawnych soborów i wiekowe tradycje. Rzucone przez Pithou myśli znalazły wkrótce wielu zwolenników wśród duchowieństwa francuskiego, co się najlepiej uwydatniło w zwołanym przez Ludwika XIV zjużdzie biskupów, na którym przyjęto (19. III. 1682) sformułowaną przez Bos-suet’a deklarację, uznającą całkowitą niezależność władzy świeckiej od Kościoła i przyznającą królowi prawo zwierzchności nad Kościołem francuskim w myśl jego przywilejów i odrębnej tradycji.

Najwybitniejszym przedstawicielem c w epoce oświecenia był cesarz Józef II, który — wychodząr z założenia, że władze kościelne winny się podporządkować państwu we wszystkiem, co nie dotyczy dogmatów religijnych — starał się całym szeregiem zarządzeń ograniczyć władzę Kościoła w swojem państwie. Ostatecznie jednak, na krótko przed zgonem (1790) cofnął prawie wszystkie swoje zarządzenia.

W państwach protestanckich, gdzie zależność Kościoła od państwa była duża, powstały trzy doktryny, formułujące wzajemny stosunek tych dwóch organizacyj. System episkopalny tłumaczy uprawnienia władzy świeckiej przeniesieniem na nią atrybutów władzy dawnych biskupów, system teryto-rjalny uważa Kościół za część składową państwa, przyznając mu z tego tytułu władzę zwierzchnią i wreszcie system kole-gjalny, który uważa Kościół za wolny zwią/ek ludzi dobrowolnie uznających władzę państwa.

Literatura : Baynes S.: The Bysantin Empire. London 1925. — BOch^nkoof K.s Kathol rche Kircke und modemer Staat. Koln 1911. — Chinon E.s Hittoire des Baports de Pśglise et de PEtat du I-o ou XX silcie. Paris 1933. — IHekl C.r Histoire de 1’Empire Bysantin. Paris 1919. — Frań* H.t Studten sur kirch. Beform Josephs II. Wien 1908. — Geffktm F. H.i Staat und Kirche tn ihrem Yerhdltniss geschichtlick