Magazyn6
5401

746    CUKROWNICTWO

4. Obrót cukrem. Po wojnie światowej w granicach Rzeczypospolitej znalazło się cukrownictwo trzech dzielnic Polski, jako przemysł zupełnie niezharmonizowany. Odr mienne kierunki polityki gospodarczej państw zaborczych wytworzyły różne warunki rozwoju dla przemysłu cukrowniczego na ziemiach polskich. W następstwie tego obok wielkich cukrowni, o charakterze przeważnie spółdzielczo-rolniczym, mających dobre warunki komunikacyjne, położonych na ziemiach zachodnich o wysokiej kulturze rolnej, znalazły się średnie i małe co do zdolności przerobu buraków cukrownie o ustroju kapitalistycznym, położone w województwach centralnych i południowo-wschodnich w bez porównania gorszych warunkach komunikacyjnych i na ziemiach o znacznie niższej kulturze rolnej.

Różnica między temi dwoma odłamami cukrownictwa musiała się zaznaczyć tem silniej, że cukrownie województw centralnych i południowo wschodnich znacznie więcej ucierpiały wskutek działań wojennych.

Produkcja c., a zwłaszcza zdolność wytwórcza cukrowni, położonych na ziemiach polskich, przewyższała już przed wojną światową i obecnie przekracza spożycie tego artykułu w kraju. Następstwem tego jest konieczność wywozu c. zagranicę. Dopóki zmniejszona wskutek wojny ogólnoświatowa produkcja c. nie wystarczała na pokrycie zapotrzebowania rynku światowego, cena tego artykułu kształtowała się na poziomie kosztów własnych najdrożej pracujących przemysłów, wyrabiających c. z buraków. Gdy zaś ogólna produkcja c. po wojnie światowej przekroczyła wysokość zapotrzebowania na ten artykuł, ceny c. na rynku światc wym załamały się w kampanji 1923/24 i od tego czasu stale się obniżają. Od szeregu lat cena c. na rynku światowym kształtuje się znacznie poniżej kosztów produkcj' tego artykułu z buraków cukrowych. Wobec znacznej nadprodukcji i wielkich zapasów c., cena jego na rynku światowym obniżyła się do poziomu kosztów produkcji najtańszego producenta c., wskutek czego została zachwiana ostanio rentowność wyrobu nawet c. trzcinowego w największym ośrodku produkcji tego gatunku c. na świecie (Kuba).

Pomimo powstałej z tego powodu dla polskiego przemysłu cukrowniczego bezpośredniej straty na eksporcie, wywóz c. zagranicę z< stal utrzymany głównie przez wzgląd na: 1) bilans handlowy i 2) podniesienie w kraju kultury rolnej dzięki powiększeniu obszaru uprawy buraka cukrowego.

W tym stanie rzeczy niektóre cukrownie zaczęły się wyłamywać z porozumier ia kartelowego, obowiązującego do wywozu p>ew-nej części produkcji zagranicę, i sprzedawać całą swoją produkcję po wyższych cenach na rynku krajowym. Tem samem jednak — wobec ograniczonej pojemności rynku krajowego — zmniejszała się równocześnie możność zbytu c. na tym rynku dla innych cukrowni, natomiast zwiększał się ich eksport i połączone z nim straty. W tych warunkach byt znacznej ilości małych i finansowo słabych cukrowni został zagrożony. Tymczasem up>adek tych cukrowni sprzeciwiał się dążeniu do podniesienia kultury rolnej na obszarze województw centralnych j południowo-wschodnich. Powstała konieczność uregulowania problemu cukrowniczego ze względu na związany z tym przemysłem interes rolnictwa. Zadanie to miała spełnić ustawa z dnia 22 lip>ca 1925 r.

0    uregulowaniu obrotu cukrem na obszarze Rzeczypospolitej (Dz. U. R. P. Nr. 90, poz. 630), zmieniona ustawą z dnia 5 listopada 1931 r. (Dz. U. R. P. Nr. 101, poz. 770) oraz rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. (Dz. U. R. P. Nr. 94, poz. 818).

Według tej ustawy Minister Skarbu wyznaczał corocznie w porozumieniu z Ministrami Przemysłu i Handlu oraz Rolnictwa

1    Reform Rolnych:

a)    zasadniczy kontyngent c., jaki mógł być wypuszczony z cukrowni na rynek wewnętrzny za opłatą normalnej akcyzy na zaspokojenie potrzeb ludności;

b)    zapasowy kontyngent, stanowiący tę ilość c., jaką cukrownie obowiązane były przechowywać na przi padek wzrostu spożycia; jeżeli nie zachodziła potrzeba podwyższ mia w danym okresie kontyngentu zasadniczego, kontyngent zapasowy podlegał zwolnieniu, lub doliczeniu do produkcji następnej kampanji.

Wyznaczony ogólny kontyngent zasadniczy i zapasowy był rozdzielany między wszystkie cukrownie, czynne w danej kam-panji na obszarze całej Rzeczypospolitej, proporcjonalnie do ich produkcji c. w danej kampanji.

.